Glosses on Ars grammatica

The Latin grammarian Priscian wrote his magisterial Ars grammatica at Constantinople around AD 527. His work is the most exhaustive compendium of information on Latin (and Greek) language and literature to survive from the ancient world. There are over 50 manuscripts from ninth century and around 100 from the tenth, many of which are very heavily glossed.

Source for primary text: ed. Martin Hertz in Heinrich Keil (ed.), Grammatici Latini (6 vols, Leipzig, 1855–80), vols II–III. Text made available from the Corpus Grammaticorum Latinorum project (with thanks to Alessandro Garcea). Segmented by volume, page and line in GL.

G
St Gall, Stiftsbibliothek, 904ed. R. Hofman, rev. P. Moran13,395 glossescredit
Showing section:
 ← previous next →  
This section has 2,610 segments, with a total of 225 glosses.
GL III 106.1liber septimus decimus de constructione
GL III 107.1quoniam in ante expositis libris de partibus orationis in plerisque
GL III 107.2Apollonii auctoritatem sumus secuti , aliorum quoque siue nostrorum siue
GL III 107.3Graecorum non intermittentes necessaria et si quid ipsi quoque noui
GL III 108.1potuerimus addere , nunc quoque eiusdem maxime de ordinatione siue
GL III 108.2constructione dictionum , quam Graeci σύνταξιν uocant , uestigia sequentes , si quid
GL III 108.3etiam ex aliis uel ex nobis congruum inueniatur , non recusemus
GL III 108.4interponere .
GL III 108.5in supra dictis igitur de singulis uocibus dictionum , ut poscebat
GL III 108.6earum ratio , tractauimus ; nunc autem dicemus de ordinatione earum , quae
GL III 108.7solet fieri ad constructionem orationis perfectae , quam admodum
GL III 108.8necessariam ad auctorum expositionem omnium diligentissime debemus inquirere ,
G 238a14 a MS➚ auctorum: librorum
GL III 108.9quod , quemadmodum literae apte coëuntes faciunt syllabas et syllabae
G 238a15 #1 MS➚ apte: :: > (238a19=108,12) enim: ::
GL III 108.10dictiones , sic et dictiones orationem . hoc enim etiam de literis tradita ratio
G 238a17 b MS➚ hoc: .ius ordinationis
GL III 108.11demonstrauit , quae bene dicuntur ab Apollonio prima materies uocis esse
G 238a18 #2 MS➚ prima: .: > (238b20=108,13) unde: .:
GL III 108.12humanae indiuidua . ea enim non quocumque modo iuncturas ostendit fieri
G 238a19 c MS➚ eas: vel ea .i. ratio reliqua
GL III 108.13literarum , sed per aptissimam ordinationem , unde et literas uerisimiliter
G 238a20 #3 MS➚ (per) aptissimam (ordinationem: ..- > (ibid.) unde: ..-
G 238a21 d MS➚ *veri (similiter): .iuris
GL III 108.14dicunt appellari , quasi legiteras , quod legendi iter praebeant ordine
GL III 108.15congruo positae . nec non etiam auctiores literis syllabae idem recipiunt , cum
G 238a23 e MS➚ *auctores: .auctores literarum syllabae
G 238a23 f MS➚ idem: ius ordinationis
G 238a23 #4 MS➚m.l. . (auctores Mss.)
GL III 108.16ex eis coëuntes iuncturae pro debito dictionem perficiunt . igitur
GL III 108.17manifestum , quod consequens est , ut etiam dictiones , cum partes sint per
GL III 108.18constructionem perfectae orationis , id est τοῦ κατὰ σύνταξιν αὐτοτελοῦς
GL III 108.19λόγου , aptam structuram [ id est ordinationem ] recipiant : quod enim ex
GL III 108.20singulis dictionibus paratur sensibile [ id est intellegibile ], quodammodo
GL III 108.21elementum est orationis perfectae , et quomodo elementa iuncturis syllabas
GL III 108.22efficiunt suis , sic etiam ordinatio intellegibilium imaginem quandam
G 238a32 g MS➚ [intelligibi]lium: .quomodo literae perficiunt syllabam. sic et dictiones orationem perficiunt.-
GL III 108.23syllabae perficit adiunctione dictionum . est enim oratio comprehensio
GL III 109.1dictionum aptissime ordinatarum , quomodo syllaba comprehensio literarum
GL III 109.2aptissime coniunctarum ; et quomodo ex syllabarum coniunctione dictio , sic
GL III 109.3etiam ex dictionum coniunctione perfecta oratio constat .
GL III 109.4possumus autem ex accidentium quoque similitudine hoc contemplari .
G 238a38 h MS➚ accidentium: .illis omnibus similiter
G 238a38 i MS➚ hoc: .ius similitudinis
GL III 109.5bis idem elementum accipitur , ut relliquias , reddo , sed etiam syllaba ,
G 238a39 k MS➚ bis: .haec est similitudo
GL III 109.6Leleges , tutudi , peperi , similiter et dictio , ut :
G 238a40 l MS➚ leleges: .lelex .graece. dictio
GL III 109.7« me , me ! adsum qui feci »;
GL III 109.8« fuit , fuit ista quondam in hac re publica uirtus », Cicero in
GL III 109.9I inuectiuarum . peruenit tamen hoc usque ad plenas orationes , cum
GL III 109.10semel dicta iterum repetantur uel necessario uel morae causa , ut si
GL III 109.11dicamus : magnus poëta Virgilius fuit , magnus poëta Virgilius fuit .
G 238b3 a MS➚Thes. 238b1➚ fuit: magnus poeta virgilius fuit. ni réid chene (m.l.) .: ['it is not easy besides']
GL III 109.12Iuuenalis in II :
GL III 109.13« tune duos una saeuissima uipera cena ? /
GL III 109.14tune duos ?».
GL III 109.15abundat litera non eadem , ut prodest pro proest et sicubi pro
GL III 109.16siubi ; abundat etiam syllaba , ut huiuscemodi pro huiusmodi ,
GL III 109.17induperator pro imperator , nec non etiam dictio tam in compositione quam
GL III 109.18in appositione : in compositione , ut Terentius in Phormione :
GL III 109.19« exaduersum ei loco »
GL III 109.20pro aduersum , et in Andria :
GL III 109.21« abhinc triennium »
GL III 109.22pro hinc , et in eunucho :
GL III 109.23«† emori satius est »
GL III 109.24pro mori ; in appositione quoque : Virgilius :
G 238b11 b MS➚m.l. virgilius: virgilius
GL III 109.25« sic ore locuta est »,
GL III 110.1abundat enim ore . idem in XI :
G 238b12 c MS➚m.l. idem: virgilius
GL III 110.2« lacrimis ita fatur obortis »:
GL III 110.3et
GL III 110.4« tene , inquit , miserande puer , cum laeta ueniret , /
GL III 110.5inuidit fortuna mihi ?».
GL III 110.6nam cum dixisset fatur , superuacuum est inquit , nec mirum , cum
GL III 110.7expletiuae coniunctiones quantum ad sensum plerumque superuacue
GL III 110.8ponuntur . nec non orationes inuenimus similiter superuacue positas , ut :
GL III 110.9« ibant , qua poterant , et qua non poterant , non ibant ».
GL III 110.10contrariae similiter passiones per defectionem fiunt literae et syllabae
GL III 110.11et dictionis et orationis : literae , ut siit pro siuit , audacter pro
GL III 110.12audaciter ; syllabae , ut commorit pro commouerit . Horatius in
GL III 110.13II sermonum :
GL III 110.14« at ille , /
GL III 110.15qui me commorit ( melius non tangere , clamo ), /
GL III 110.16flebit »;
GL III 110.17deum pro deorum , accestis pro accessistis . Horatius in IIII
GL III 110.18carminum :
GL III 110.19« quae me surpuerat mihi »
GL III 110.20pro surripuerat ; dictionis , ut :
GL III 110.21« urbs antiqua fuit , Tyrii tenuere coloni »,
G 238b25 d MS➚m.l. urbs .. etc: virgilius
GL III 110.22deest enim quam ; similiter :
GL III 110.23« haec secum : mene incepto desistere uictam ?»
G 238b26 e MS➚m.l. haec .. etc.: virgilius
GL III 110.24deest enim dicebat . in compositis quoque idem solet fieri , ut :
GL III 110.25« incubuere mari , totumque a sedibus imis /
G 238b28 f MS➚m.l. incubuere .. etc.: virgilius
G 238b29 #1 MS➚ imis .:
GL III 110.26una eurusque notusque ruunt »
GL III 110.27pro eruunt ; deest enim praepositio ad perfectionem plenae orationis . in his
G 238b30 g MS➚ prepositio: /. (m.d.) /.
GL III 110.28sunt etiam illa , quibus deest in fine uerbum , ut Virgilius in III Aeneidos :
GL III 111.1« o mihi sola mei super Astyanactis imago »;
G 238b32 #2 MS➚ ó:
G 239a m.s. a MS➚m.s. ...?
GL III 111.2deest enim uerbum ad perfectionem orationis . nec enim apocopam
GL III 111.3possumus eam dicere , quae fit in plena dictione , sed quae in litera uel syllaba
GL III 111.4sensu per se carentibus . orationis quoque fit defectio , ut apud
GL III 111.5Terentium in eunucho :
GL III 111.6« egone illam , quae illum , quae me quae non ?».
GL III 111.7deest enim unicuique constructio plenae orationis : egone illam digner
GL III 111.8aduentu meo , quae illum praeposuit mihi , quae me non suscepit heri ?
GL III 111.9[ et si semel dicta oratio bis uel saepius eadem intellegatur , ut magna
GL III 111.10uiris gloria est prudentia et fortitudo et pudicitia et iustitia : ubique enim
GL III 111.11subauditur magna uiris gloria est , quod semel est dictum ].
GL III 111.12quomodo autem literarum rationem uel scripturae inspectione uel
GL III 111.13aurium sensu diiudicamus , sic etiam in dictionum ordinatione disceptamus
G 239a2 b MS➚ sensu: .temporum ⁊ accentuum
GL III 111.14rationem contextus , utrum recta sit an non . nam si incongrua sit ,
GL III 111.15soloecismum faciet , quasi elementis orationis inconcinne coëuntibus , quomodo
G 239a4 c MS➚ yle[mentis]: .dictionibus
GL III 111.16inconcinnitas literarum uel syllabarum uel eis accidentium in singulis
GL III 111.17dictionibus facit barbarismum . sicut igitur recta ratio scripturae docet literarum
GL III 111.18congruam iuncturam , sic etiam rectam orationis compositionem ratio
GL III 111.19ordinationis ostendit .
GL III 111.20dicimus praepositiua elementa tam in consonantibus quam in
GL III 111.21uocalibus ; sed etiam in syllabis sunt quaedam praepositiua elementa , ut in
GL III 111.22diphthongis a et e et o praepositiuae sunt , ut ae , au , eu , oe , i uero et u
GL III 111.23postponuntur , et aspirationes uocalibus adiunctae in principio syllabarum
GL III 111.24inueniuntur , ut habeo , Hermus , hircus , homo , hora , humus , humanus ,
GL III 111.25et u loco consonantis posita et q et k semper initio syllabarum ponuntur .
G 239a16 d MS➚ q: in .I. libro ├" (cf. 20a23=II,42,12)
GL III 111.26syllabae quoque praeponuntur , ut prae in principio inuenitur semper
GL III 112.1dictionum : praemium , praeco , praetor , praedium , praelum .
GL III 112.2postpositiuae quoque , quae a gm uel cm uel chm incipiunt , ut agmen ,
GL III 112.3Pyracmon , Menaechmus ; finales quoque , quae in ls uel rs uel ms uel
GL III 112.4ns terminant , ut puls , cohors , hiems , sapiens . idem etiam in
GL III 112.5dictionibus inuenis . unde et praepositiones nominantur et praepositiua
G 239a23 e MS➚ [prepositi]ones: .quia preponuntur.
G 239a23 f MS➚ prepositiva (pronomina): .hic
GL III 112.6pronomina et subiunctiua uel relatiua , nec non uerba subiunctiua ,
G 239a23 g MS➚ subiunctiva: ipse
G 239a24 h MS➚ relativa: quis reliqua
G 239a24 #1 MS➚ verba: " > (239a24=112,7) quae: "
GL III 112.7quae magis ab ordinatione nomen acceperunt quam a demonstratione ,
G 239a24 i MS➚ quae: ... vel omnia predicta
GL III 112.8quomodo imperatiua , optatiua . in oratione quoque hunc modum
G 239a27 k MS➚ ([hunc]) modum: .prepositionis ⁊ antepositionis
GL III 112.9possumus inuenire , quando antecedentia , si coniuncta sequentibus fuerint , uera
G 239a27 l MS➚m.l. quando .. etc.: Coniunctionem inspice .-
G 239a28 m MS➚ vera: .haec simul duo fieri. reliqua ambulare ⁊ movere
GL III 112.10esse ostenduntur , dum anteponuntur consequentibus per primam orationis
G 239a29 n MS➚ consequentibus: convenientibus
GL III 112.11coniunctionem , ut si aliquis dicat : si ambulat Dionysius , mouetur
GL III 112.12Dionysius ; si enim conuertas , non est uerum ; non enim , si mouetur Dionysius ,
GL III 112.13et ambulat Dionysius necessario , nam potest et moueri et non ambulare .
GL III 112.14elementum est quando in duo diuiditur modo syllabico , id est
G 239a33 o MS➚ ylementum: .litera
G 239a33 p MS➚ duo: .ylimenta
GL III 112.15contemplatione temporum , ut fĭĕri pro fīri , longa enim uocalis in duas
GL III 112.16breues diuisa est ; similiter admittier pro admitti , farier pro fari .
GL III 112.17sed etiam duo in unum coëunt , ut tibīcen pro tibiicen . unde et
G 239a37 #2 MS➚ tibícen:
GL III 112.18solum hoc ex similiter compositis paenultimam productam habet , et
G 239a38 q MS➚ compositis: venientibus a cano.-
GL III 112.19bīnae pro biunae . syllaba quoque in duas diuiditur , ut aulae : aulaï ;
G 239a39 r MS➚ syllaba: diarisis secundum donatum
GL III 112.20Virgilius in III Aeneidos :
GL III 112.21« aulaï medio libabant pocula Bacchi »,
GL III 112.22et silüa pro silua : Horatius in epodo :
GL III 112.23« niuesque deducunt Iouem , nunc mare nunc silüae »;
GL III 113.1est enim dimetrum iambicum coniunctum penthemimeri heroicae . sed etiam
GL III 113.2duae syllabae in unam coëunt , ut Virgilius in VI :
G 239b2 a MS➚ unam: .episynaliphe secundum donatum
G 239b2 b MS➚m.l. virgilius: virgilius
GL III 113.3« fixerit aeripedem ceruam licet aut Erymanthi /
GL III 113.4placarit nemora »,
GL III 113.5aeripedem pro aëripedem , tetrasyllabum protulit pro pentasyllabo .
GL III 113.6sed etiam dictio diuiditur , ut si dicam : res publica felix est et res felix
GL III 113.7est publica ; magister militum fortis , militum fortis magister . Virgilius
G 239b7 c MS➚m.l. virgilius: virgilius
GL III 113.8in III georgicon :
GL III 113.9« septem subiecta trioni »,
G 239b8 d MS➚ ([septem]) subiecta (trioni): t├emesis secundum donatum
GL III 113.10pro septemtrioni subiecta . etiam diuisa possunt coniungi , ut malefida ,
GL III 113.11argiletum , huiusmodi , malesana . orationibus similiter accidentes
G 239b9 e MS➚ argiletum: .mors argi. reliqua
G 239b9 #1 MS➚m.d. argiletum: X
GL III 113.12coniunctiones est quando coniungunt duas uel plures orationes , est quando
GL III 113.13subtractae dissoluunt , ut :
GL III 113.14« conticuere omnes intentique ora tenebant »,
G 239b12 f MS➚m.l. conticuere .. etc.: virgilius
GL III 113.15Virgilius in II . idem in eodem :
G 239b13 g MS➚m.l. virgilius: virgilius
GL III 113.16« Acamasque Thoasque /
GL III 113.17Pelidesque Neoptolemus primusque Machaon »;
GL III 113.18contra :
GL III 113.19« alii naualibus ite , /
G 239b15 h MS➚m.l. alii .. etc.: virgilius
G 239b15 i MS➚ ite (ferte): .dialiton secundum donatum
GL III 113.20ferte citi ferrum , date tela , impellite remos !»
GL III 114.1idem in IIII .
GL III 114.2literae transmutantur , ut Teucer pro Teucre ; sic etiam
G 239b16 k MS➚ transmotantur: .metathesis secundum poetam barbarismus in commentario servii.-
GL III 114.3syllabae , ut displicina pro disciplina , nec non etiam dictio , ut plebis
GL III 114.4tribunus pro tribunus plebis , et publica res pro res publica ;
GL III 114.5orationes quoque , ut nutriuit filios ac peperit pro peperit ac nutriuit .
GL III 114.6Virgilius in II Aeneidos :
G 239b21 l MS➚m.l. virgilius: virgilius
GL III 114.7« moriamur et in media arma ruamus »,
GL III 114.8pro in media arma ruamus et moriamur .
GL III 114.9praeterea , quemadmodum elementorum alia sunt uocalia , quae per
GL III 114.10se uocem perficiunt , alia consonantia , quae sine uocalibus perficere
GL III 114.11uocem nequeunt , sic etiam in dictionibus animaduertimus quasdam ad
GL III 114.12similitudinem uocalium per se esse dicendas , ut in uerbis maxime imperatiuis
GL III 114.13uel nominibus uel pronominibus saepe uocatiuis uel aduerbiis , quae
GL III 114.14adiciuntur antecedentibus actionibus uel orationibus , cum clamamus bene , recte ,
GL III 114.15diserte ad illos , qui oportune aliquid agunt uel dicunt . aliae uero
GL III 114.16dictiones sunt , quae ad similitudinem consonantium sine adiumento aliarum
GL III 114.17partium orationis , quae imitantur in hoc uocales , proferri ad perfectionem
GL III 114.18sensus non possunt , ut praepositiones uel coniunctiones . eae etenim
G 239b34 #2 MS➚ sensús:
G 239b34 #3 MS➚m.l. . (hae Ms. eae H.)
GL III 114.19semper consignificant , id est coniunctae aliis significant , per se autem
G 239b35 m MS➚ consignificant: .aliquid.
G 239b35 #4 MS➚m.l. . (semper .. per sine err.)
GL III 114.20non . itaque uariatur earum significatio ad uim coniunctorum eis , ut in
GL III 114.21aliud significat , cum accusatiuo iungitur , et aliud , cum ablatiuo , in
GL III 114.22urbem et in urbe , ad locum et in loco . coniunctiones quoque
GL III 114.23copulatiuae et disiunctiuae esse dinoscuntur ab aliis partibus orationis , quae
GL III 114.24eis sociantur , ut uel , aut non solum disiunctiuae , sed etiam copulatiuae
G 239b42 n MS➚m.l. copolativae: coniunctio legere licet.
G 240a m.s. a MS➚m.s. iob
GL III 114.25reperiuntur , ut Terentius in eunucho :
GL III 115.1« uel rex semper maximas /
GL III 115.2mihi [ gratias ] agebat quicquid feceram ; aliis non
GL III 115.3item »,
GL III 115.4pro et rex . Virgilius in IIII Aeneidos :
G 240a2 b MS➚m.l. virgilius: virgilius
GL III 115.5« aut ante ora deum pinguis spatiatur ad aras »,
GL III 115.6aut pro et . que etiam non solum copulatiua , sed etiam disiunctiua
GL III 115.7inuenitur , ut Virgilius in II Aeneidos :
G 240a4 c MS➚m.l. virgilius: virgilius
GL III 115.8« aut pelago Danaum insidias suspectaque dona /
GL III 115.9praecipitare iubent subiectisque urere flammis »,
GL III 115.10que pro ue . nec non etiam aliae pro aliis partibus accipiuntur ,
GL III 115.11neque id aliter possumus scire nisi ex adiunctis , ut per , si uerbo
GL III 115.12apponatur , pro ualde accipitur , id est loco aduerbii ; etiam si nomini
G 240a9 #1 MS➚m.l. . (nec non add. Ms. ante etiam)
GL III 115.13coniungatur sub eadem intentionis significatione , ut Terentius in eunucho :
G 240a10 d MS➚ intentionis: pro valde quia intentivum est valde. Adverbium decurre.-
GL III 115.14« perpulchra , credo , dona aut nostris similia ».
GL III 115.15atque et ac quoque , si aduerbio aliter uel secus uel similibus
G 240a12 e MS➚ similibus: .alias.
GL III 115.16subiungantur , uim aduerbii obtinent , ut Virgilius in III Aeneidos :
G 240a14 f MS➚m.l. virgilius: virgilius
GL III 115.17« haud secus ac iussi faciunt »,
GL III 115.18pro quam iussi , et « horrendum clamat » pro horrende , nomen pro
G 240a15 g MS➚ et: hoc quod predixit. aliae pro aliis
G 240a15 h MS➚ horrendum: soloecismus secundum donatum
GL III 115.19aduerbio , « sublime uolat » pro sublimiter .
GL III 115.20solet quaeri causa ordinis elementorum , quare a ante b et cetera ;
GL III 115.21sic etiam de ordinatione casuum et generum et temporum et ipsarum
G 240a18 #2 MS➚m.l. ¹ (etiam in ras.)
GL III 115.22partium orationis solet quaeri . restat igitur de supra dictis tractare , et
GL III 115.23primum de ordinatione partium orationis , quamuis quidam suae solacium
G 240a21 #3 MS➚ quamvís:
GL III 115.24imperitiae quaerentes aiunt , non oportere de huiuscemodi rebus quaerere ,
GL III 116.1suspicantes fortuitas esse ordinationum positiones . sed quantum ad eorum
GL III 116.2opinionem , euenit generaliter nihil per ordinationem accipi nec contra
GL III 116.3ordinationem peccari , quod existimare penitus stultum . si autem in
G 240a27 #4 MS➚ síc:
GL III 116.4quibusdam concedant esse ordinationem , necesse est etiam omnibus eam
GL III 116.5concedere . sicut igitur apta ordinatione perfecta redditur oratio , sic
GL III 116.6ordinatione apta traditae sunt a doctissimis artium scriptoribus partes
GL III 116.7orationis , cum primo loco nomen , secundo uerbum posuerunt , quippe cum nulla
GL III 116.8oratio sine iis completur , quod licet ostendere a constructione , quae
GL III 116.9continet paene omnes partes orationis . a qua si tollas nomen aut uerbum ,
GL III 116.10imperfecta fit oratio ; sin autem cetera subtrahas omnia , non necesse
GL III 116.11est orationem deficere , ut si dicas : idem homo lapsus heu hodie
GL III 116.12concidit , en omnes insunt partes orationis absque coniunctione , quae si
GL III 116.13addatur , aliam orationem exigit . ergo si tollas nomen aut uerbum ,
GL III 116.14deficiet oratio , desiderans uel nomen uel uerbum , ut si dicam idem lapsus
GL III 116.15heu hodie concidit uel idem homo lapsus heu hodie ; sin subtrahas
GL III 116.16aduerbium , non omnino deficiet oratio , ut idem homo lapsus heu concidit .
GL III 116.17nec non etiam participium si adimas , neque sic deficiet , ut : idem homo
GL III 116.18heu hodie concidit , nec si praepositionem et interiectionem : idem homo
GL III 116.19cecidit , nec si etiam pronomen : homo cecidit . non tamen dico , quod
GL III 116.20non etiam ex pronomine et uerbo perfecta constat oratio , cum dicimus :
GL III 116.21ego ambulo , tu ambulas . tum enim constat perfectio orationis , cum
GL III 116.22loco nominis sumatur pronomen et uim nominis compleat ordinatione ;
GL III 116.23quando autem loco nominis per se ponitur , in partibus ostendetur
GL III 116.24consequentibus , et quae uerba ad nominatiuos coniunguntur solos et quae
GL III 116.25obliquos desiderant casus . ante uerbum quoque necessario ponitur nomen ,
GL III 116.26quia agere et pati substantiae est proprium , in qua est positio nominum ,
GL III 116.27ex quibus proprietas uerbi , id est actio et passio , nascitur . inest igitur
GL III 116.28intellectu nominatiuus in ipsis uerbis , quo sine substantia significari non
GL III 117.1poterat , in prima quidem persona et secunda definitus , in tertia uero ,
GL III 117.2quia innumerabiles sunt personae tertiae , infinitus , nisi excepta fiat actio ,
GL III 117.3sicut fulminat , tonat ; ea enim , quamuis non addamus nomen ,
GL III 117.4definita esse uidentur , cum ad solum pertineant Iouem . obtinuit itaque , ut
G 240b18 a MS➚ obtinuit: verbum principatum post nomen ante omnes partes
GL III 117.5eius [ id est uerbi ] nominatione aliae quoque partes uerba uocentur , uel
GL III 117.6ex contrario illarum communem nominationem per excellentiam haec pars
G 240b20 b MS➚ *illorum: speciminum
GL III 117.7quasi egregia propriam possedit . non irrationabiliter tamen illud
GL III 117.8quaeritur , quare post nominis positionem non eam partem , quae pro ipso
GL III 117.9nomine accipitur , ponimus , id est pronomen , quae uice nominis cum uerbo
GL III 117.10continet orationem : de quo manifesta probatio erit haec , quod uerborum
GL III 117.11quoque causa inuenta sunt pronomina . nomina enim tertiarum sunt
G 240b26 #1 MS➚ nomina: /: > (240b35=117,20) nam: /:
G 240b26 #2 MS➚ tertiarum: o- > (240b32=117,18) itaque: o-
GL III 117.12personarum indicatiua [ id est tertias indicant personas ], quippe quae
G 240b27 c MS➚ quippe: quia
G 240b27 d MS➚m.d. .hoc tibi scrutari .. (id est .. substantiam)
GL III 117.13nomina substantiam et qualitatem uel generalem uel propriam significantia
GL III 117.14similiter in omnibus possunt intellegi personis inesse . omnis enim
G 240b29 e MS➚ personis: verborum
GL III 117.15persona et generalis et specialis capax est substantiae et qualitatis ; potest
GL III 117.16enim homo esse , qui loquitur et ad quem loquitur et de quo aliquis
GL III 117.17loquitur , et Cicero dici , qui loquitur et ad quem loquitur et de quo
GL III 117.18aliquis loquitur . itaque quia confusio infinitam faciebat personam ,
G 240b33 f MS➚ [con]fusio: si enim homo vel cicero in prima ⁊ secunda persona proprie fuissent id est ut sunt in tertia confusionem faceret
G 240b33 g MS➚ concessit: (subs.) nomen
G 240b33 #3 MS➚ concessit: .., > (240b35=117,20) nam: ..,
GL III 117.19concessit ad sibi aptam , id est tertiam . unde uerborum quoque tertiae personae
GL III 117.20infinitae sunt . nam prima et secunda et praesentes sunt tantum et
GL III 117.21demonstratiuae semper et figurate assumunt nomina , ut Virgilius ego ,
G 240b36 h MS➚ ([demonstra]tivae) semper: .ad pronomen hoc ius pertinet
GL III 117.22sicut
GL III 117.23« ille ego ».
GL III 117.24possumus tamen etiam illud dicere , quoniam eorum , id est nominum ,
G 240b38 i MS➚ positiones: .nominativi
G 241a m.s. a MS➚m.s. adiuva criste
GL III 117.25positiones cum fiunt , neque in persona indicatiua sunt , id est loquentis ,
GL III 117.26quod est suum primae personae , neque enim sibi imponunt infantes
GL III 117.27nomina , neque ad ipsos pronuntiantes nominationes facimus , quod est
GL III 118.1secundae personae [ ergo tertiae sunt nomina personae ]. uerba autem in
GL III 118.2tribus erant personis , ideoque excogitabantur pronomina in personas
GL III 118.3definitas discreta , ut et nominis positionem et uerbi ordinationem , id est
GL III 118.4et substantiam et definitas personas indicarent , ut ego scribo , tu
GL III 118.5scribis : et substantiam enim significat loco nominis positum pronomen et
GL III 118.6personam uerbo sibi adiuncto congruam indicat ; itaque nihil prohibet in
GL III 118.7tertia persona dicere : Aristarchus legit , quippe cum duae tertiae
GL III 118.8coniunguntur personae . non tamen ideo tertiae pronominum personae
GL III 118.9superuacuae sunt , quia possumus in tertia persona ponere nomina . quare enim
GL III 118.10in tertiis etiam personis inueniuntur pronomina , in partibus ostendetur
GL III 118.11conuenientibus . ergo si supra dicta ratio uera est , manifestum est , quod
GL III 118.12iure praeponitur uerbum pronomini , quod uerbi quoque causa excogitatum
GL III 118.13est . sed quod est maius , uerba personarum , quae per nominatiuum
GL III 118.14intelleguntur et sunt indicatiua , absolute accipiuntur . qui enim pronuntiat
G 241a13 b MS➚ absolute: absque discretione
GL III 118.15ambulo uel scribo , non ad discretionem alterius personae definit .
GL III 118.16pronomina uero nominatiui primae et secundae personae ad
GL III 118.17discretionem alterius personae excogitata sunt , ut si dicam ego scribo , tu
GL III 118.18legis , uel ego et tu scribimus , ille legit , tu et ille scribitis , ego
GL III 118.19lego , et si dicam ego et tu intellegimus nihil addens , ad ceteras
GL III 118.20omnes personas discernitur . nisi enim discernere aliam personam uelimus ,
GL III 118.21non opus est nominatiui casus pronomina addere uerbo : obliqui enim
GL III 118.22casus pronominum apud Latinos absoluti sunt omnes . nam Graeci
GL III 118.23compositum ἐμαυτοῦ absolute dicunt , ἐμοῦ αὐτοῦ uero discretiue , similiter
G 241a24 c MS➚m.l. εμου ατου: .in casu pronominis predixit
GL III 118.24alios casus obliquos . absoluti autem dicuntur , quibus licet et sine
GL III 118.25discretione aliarum uti personarum et cum discretione : sine discretione , ut
GL III 118.26da mihi panem , en hoc nullam discretionem habet alterius personae ;
GL III 118.27sin autem dicam da mihi panem , illi autem uinum , discretionem
GL III 119.1feci . in quo nominatiuus maxime ualet , cum additur uerbo , ut ego
G 241a29 d MS➚ (in) quo: discernere
GL III 119.2facio hoc , tu facis illud . cum enim per se facio primam personam
GL III 119.3ostendat et habeat in se uim nominatiui absolutam , additio pronominis
G 241a32 e MS➚ pronominis: .primae ⁊ secundae
GL III 119.4discretionem aliquam desiderat alterius personae , ut ego lego , tu
GL III 119.5scribis . Terentius in Andria :
G 241a33 f MS➚ andria: .indicat enim alios aliud facere.-
GL III 119.6« uos istaec intro auferte , abite . Sosia , /
GL III 119.7adesdum ».
GL III 119.8idem in adelphis :
GL III 119.9« ego † ibo intro , ut quae opus sunt parentur ; tu fac ,
GL III 119.10ut dixi ».
GL III 119.11tamen etiam adiunctionem alterius recipit , ut ostendimus , personae , ut
G 241a35 g MS➚ recipit: .prima
GL III 119.12ego et tu facimus . participium etiam oportune post uerbum ponitur , ex
GL III 119.13quo et nascitur , sicut de uerbo tractantes ostendimus , quod necessario
GL III 119.14translationes uerborum fiebant in casuales figuras cum generibus , quae eis
GL III 119.15accidunt , cum uerba non possent consequentiam sui praesentare , ut etiam
GL III 119.16per obliquos casus adiungi possent et sine coniunctione consociari , ut
GL III 119.17me legente proficio pro lego et proficio . manifestum autem , quod
GL III 119.18ipsius quoque positio nominationis , qua participium nominatum est , non
GL III 119.19bene seruaretur , nisi post nomen et uerbum poneretur participium , cum
GL III 119.20ex eis utrisque per confirmationem pendens ea pars accipiebatur , quomodo
G 241b5 a MS➚ quomodo: .similitudo per contrarium.
GL III 119.21post masculinum et femininum eorum abnegatiuum neutrum . nisi enim
GL III 119.22praepositarum partium patiamur priorem positionem , reliquum est , ut
G 241b7 b MS➚✍ #hand-notA reliquum (est): .i. restat
GL III 119.23nec participium uocare possimus neque tamen neutrum , quoniam
G 241b8 c MS➚ tamen: etsi participium tantum dixi. nisi patimur priorem positionem .II. generum quoniam reliqua. sic intelligendum. etsi alii conversim legant sic (m.l.) neque possimus vo/care neutrum participium/ quoniam reliqua vel neque possimus/ vocare participium neutrum/ quoniam reliqua.-
GL III 119.24duorum praepositorum generum fit abnegatiuum . participium quoque necesse
GL III 119.25est ex quibusdam praepositis partem capiens constare , sed neque aliam
G 241b10 d MS➚ constare: .post nomen verbum statim.-
GL III 119.26recte interponimus partem , id est pronomen uel aduerbium uel
GL III 119.27coniunctionem uel aliam aliquam , cum nullam ex earum proprietate partem capiat
GL III 119.28participium . post participium Graeci articulum ponunt , quem nos , sicut
GL III 120.1in pronomine ostendimus , non habemus . nam idem , quod significat
GL III 120.2ὁ αὐτός , et qui , ὅστις , quamuis uideantur quantum ex interpretatione
GL III 120.3et praepositiuos et subiunctiuos habere articulos , tamen , sicut latius
GL III 120.4docuimus , cum de pronomine tractabamus , non sunt articuli ; hic uero et
GL III 120.5haec et hoc indubitanter pronomina sunt , quae nisi in declinatione
GL III 120.6nominum a grammaticis loco articulorum non recipiuntur . nec mirum ,
GL III 120.7cum apud Graecos quoque articuli inueniantur loco pronominum positi , ut
GL III 120.8apud Homerum :
GL III 120.9« ὁ γὰρ ἦλθε θοὰς ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν »,
GL III 120.10pro οὗτος γάρ ,
GL III 120.11« ὃς γάρ ῥα μάλιστα /
GL III 120.12ἥνδανε κηρύκων »,
GL III 120.13pro οὗτος γάρ ,
GL III 120.14« τὸν δ ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς »,
GL III 120.15pro τοῦτον δέ .
GL III 120.16quod autem post participium pronomen sequi debet , non est quaestio ,
GL III 120.17cum paene post nomen debeat poni , nisi propter supra dictas causas .
GL III 120.18apparet autem etiam , quod praepositio non primam habens positionem
GL III 120.19neque antiquiorem aliis dictionibus post supra dictas ponitur , unde neque
G 241b28 #4 MS➚m.l. . (bene ponitur Ms.)
GL III 120.20nominationem a propria aliqua significatione accepit , sed quia supra dictis
GL III 120.21praeponitur partibus , quae si non ante sint , neque ea constare possit
G 241b30 #5 MS➚m.l. . (ea prima man. sup. lin.)
GL III 120.22( quod etiam de participio diximus ), ex quibus etiam ordinationem accepit :
GL III 120.23scilicet cum modo per appositionem , modo per compositionem praeponitur
GL III 121.1ante dictis partibus . ergo natura quidem posterior est , constructione uero
GL III 121.2principalis .
GL III 121.3aduerbium uero quod uerbi est ui adiectiuum , positio , id est
G 241b35 #6 MS➚ :
GL III 121.4nominatio , quoque eius ostendit . quomodo igitur in secundo loco uerbum post
GL III 121.5nomen , sic etiam aduerbium in secundo loco post praepositionem bene
G 241b36 #7 MS➚m.l. . (nomen est Ms.)
GL III 121.6ponitur , quae per appositionem dictionis uim sibi defendens praeponitur
GL III 121.7nominibus uel aliis casualibus : composita enim uim dictionis non habet ,
G 241b40 e MS➚ concedens: vim.
G 242a m.s. a MS➚Thes. 224➚m.s. aarón
G 242a m.s. b MS➚m.s. iulius
GL III 121.8concedens in eam , cui adiungitur .
GL III 121.9post supra dicta uero omnia coniunctio iure accipitur , cum nullum
GL III 121.10possit per se significare sensum absque supra positarum dictionum
GL III 121.11materia , quomodo corporum quoque uincula inutilia sunt , si non sint corpora ,
GL III 121.12quae ab eis uinciantur .
GL III 121.13possumus autem et amplioribus rationibus de ordinatione partium
GL III 121.14demonstrare ; sed quia non de ea propositum nobis est , sufficiat hucusque
GL III 121.15dicere .
GL III 121.16illud etiam primum quaerendum , antequam de constructione
GL III 121.17singularum orationis partium tractemus , quare interrogatiua dictionum in duas
GL III 121.18partes orationis solas concesserunt , id est in nomen et in aduerbium ,
GL III 121.19et quare non in unum nomen et in unum aduerbium , sed in
GL III 121.20ampliora , ut quis , qualis , uter , quantus , quot , quotus , quotenus , cuius ,
G 242a10 c MS➚Thes. 242a1➚ uter: .ciade ['which of the two?']
GL III 121.21cuias , qualiter , qua , quo , ubi , quando , unde ? an haec etiam
GL III 121.22approbatio est , principales duas esse partes orationis nomen et uerbum ,
GL III 121.23quae quando in notitia non sunt , habent de se interrogationem frequenter
GL III 121.24accipiendam ? inueniuntur autem in pluribus , sicut ostendimus , et
GL III 121.25nominibus et aduerbiis propter rationem huiuscemodi , quod in his solis
G 242a15 d MS➚ his (solis): .nominibus ⁊ adverbiis
GL III 122.1dubitatio potest fieri substantiae uel qualitatis . nam substantiam alicuius
G 242a16 #1 MS➚m.l. . (vel quantitatis add. Ms. post vel qualitatis)
GL III 122.2suppositi quaerentes dicimus quis mouetur ? quis ambulat ? quis
GL III 122.3loquitur ? cum manifestus sit actus , id est motus uel ambulatio uel
GL III 122.4loquella , persona uero agens incerta ; ideo subiectiones nominatiuae fiunt
GL III 122.5appellatiuorum uel propriorum , propriis manifestantibus etiam generalem
GL III 122.6substantiam . respondemus enim uel homo ambulat uel equus uel
GL III 122.7Trypho , in quo etiam homo intellegitur , uel etiam pars subicitur ,
G 242a23 #2 MS➚m.l. : (in quo .. nomine sine err.)
GL III 122.8quae pro nomine accipitur , sed nomine proprio , id est pronomen , quando
GL III 122.9dicimus ego . et quia incerta erant accidentia praepositis nominibus
GL III 122.10( ipsum enim per se quis interrogatiuum nomen substantiam solam
GL III 122.11quaerebat , cui accidebat quale et quantum ), excogitabatur etiam de his
GL III 122.12interrogatio , cum qualitatem quaerentes dicimus qualis , quantitatem uero
GL III 122.13quantus , numerum uero quot et quotus et quotenus , et per
GL III 122.14deriuationem , quae apud Graecos non est , possessiuum cuius , cuia ,
GL III 122.15cuium et gentile cuias , cuius nominatiuum etiam cuiatis communi
GL III 122.16genere antiqui proferebant . Plautus in Poenulo :
GL III 122.17« quid sit , cuiatis , unde sit , ne parseris :: /
G 242a33 #3 MS➚ ne pars eris ..:
GL III 122.18quid est ? cuiates estis ? aut quo ex oppido ?».
G 242a33 e MS➚Thes. 242a2➚ cuiates (estis): .can duibsi ['whence are you?']
GL III 122.19idem in Menaechmis :
GL III 122.20« rogitant , cuiatis sit [ aut quo ex oppido ]».
GL III 122.21ergo si praenoscitur , quis sit , id est si de substantia sciamus et
GL III 122.22qualitatem quaerimus , tunc supra dictis utendum est , ut puta quis
G 242a36 f MS➚ supradi[ctis]: interrogativis
GL III 122.23legit ? Trypho ; qualis ? sapiens , doctus ; uel uter , grammaticus an
GL III 122.24orator ? et in omnibus quaerendis , quae possunt accidere per
G 242a39 #4 MS➚m.l. . O: (hoc add. Ms. ante et in)
G 242b m.s. a MS➚m.s. sancta maria
GL III 122.25adiectiuam significationem eis , quae ad interrogationem quis referuntur ,
GL III 123.1nominibus . est tamen et cum substantia et qualitate in ore posita et
GL III 123.2aliis coaccidentibus additur interrogatio , pertinens ad proprietatem
GL III 123.3nominis , ut si dicam quis est ille Romanus formosus et magnus ? possum
GL III 123.4enim , uidens aliquem , scire eius et substantiam et gentem et qualitatem
GL III 123.5et quantitatem , proprietatem uero solam quaerere . quod ostendit
G 242b5 b MS➚m.l. virgilius: virgilius
GL III 123.6Virgilius in VI :
GL III 123.7« atque hic Aeneas ( una namque ire uidebat /
G 242b6 c MS➚m.l. videbat . egregium .. etc.: virgilius
GL III 123.8egregium forma iuuenem et fulgentibus armis , /
GL III 123.9sed frons laeta parum et deiecto lumina uultu ): /
G 242b7 d MS➚m.l. sed .. etc.: virgilius
G 242b7 #1 MS➚ vultu .:
GL III 123.10quis , pater , ille , uirum qui sic comitatur euntem ?»
GL III 123.11et substantiam enim et qualitatem uidens et quantitatem , tamen
GL III 123.12proprietatem quaerens quis dixit .
GL III 123.13aduerbia quoque feruntur ad ignotos affectus uel per qualitatem ,
GL III 123.14cum dicimus qualiter legit ? reddentesque ei aduerbium , quod
GL III 123.15adiectiui uice fungitur uerbo , respondemus bene , rhetorice , sapienter . sin
GL III 123.16autem non qualitatem quaerimus , sed tempus , in quo actum est
GL III 123.17aliquid , dicimus quando ? eique iterum redditur heri , nuper , pridem ;
GL III 123.18uel locum , in quo aliquid geritur , ubi ? quo ? qua ? unde ? sed ubi
GL III 123.19in loco , quo ad locum , qua per locum , unde de loco significat .
GL III 123.20uidemur tamen etiam substantiam ipsius actus quaerentes dicere quid
GL III 123.21agit ? cui respondetur nihil uel currit , loquitur [ quomodo et
GL III 123.22quantitatem quaerentes dicimus quantum currit ? multum , parum .
GL III 123.23causam quoque quaerentes interrogatiuis utimur , ut cur ? quare ?
GL III 123.24numerum etiam , ut quotiens ? ad quod ex omnibus numeris
GL III 123.25aduerbia reddi possunt , ter , quater et reliqua , praeterea totiens et
GL III 123.26multotiens et saepe , saepius , saepissime , quae sunt infinita ].
GL III 124.1quamobrem igitur praepositae partes [ id est interrogatiuae ] uel nominatiuae
GL III 124.2fiunt uel aduerbiales , ostendimus . quorum de constructione in
G 242b21 e MS➚Thes. 242b1➚ fiunt: .cairhe biit
GL III 124.3sequentibus demonstrabitur . ergo quia reliquae partes orationis ad nominis et
GL III 124.4uerbi constructionem referuntur , ex quibus etiam nominationem
GL III 124.5habuerunt , oportet de singulis tractare , id est et de eo , quod in loco sumitur
G 242b25 f MS➚ (in loco) sumitur: .solus
GL III 124.6uel assumitur , ut pronomen loco nominis sumitur , ut ego feci ,
G 242b25 g MS➚ assumitur: cum alio
GL III 124.7assumitur nomini , ut Virgilius scripsit bucolica , ipse scripsit etiam georgica ,
GL III 124.8et de eo , quod assumitur solum , ut aduerbium uerbo uel coniunctio uerbo
G 242b28 h MS➚m.d. et de eo: in alia/ et ideo
G 242b28 i MS➚ de eo: .i. adverbio
GL III 124.9et nomini , et praeterea de participio , quod loco uerborum sumitur et cum
GL III 124.10uerbis assumitur . sed quoniam Apollonius de constructione , id est
GL III 124.11περὶ συντάξεως , scribens ab articulis , qui nominibus adhaerent , coepit ,
G 242b31 k MS➚ περι: de
G 242b31 l MS➚ σ[υνταχεως]: (συν:) con
G 242b32 m MS➚ [σ]υνταχεως: (νταχεως:) structionis
GL III 124.12nos quoque ab eis , quae loco articulorum sumi possunt apud nos ,
GL III 124.13incipiamus .
GL III 124.14articulus secundam notitiam suppositorum demonstrat . si enim dicam
GL III 124.15ἄνθρωπος ἦλθεν , primam notitiam ostendo ; sin ὁ ἄνθρωπος ἦλθεν ,
G 242b36 n MS➚ αntrντροπος: homo
GL III 124.16secundam . deficit autem praepositiuis articulis lingua Latina . nam
GL III 124.17pronomen hic , quod grammatici in declinatione nominum loco praepositiui ,
GL III 124.18ut dictum est , ponunt articuli , numquam in oratione sensum articuli habet .
GL III 124.19unum solum pronomen compositum inuenitur apud nos , τὸ idem ,
G 242b42 o MS➚m.l. totidem: S (subs.) .in alia. to idem
G 242b42 p MS➚ το idem: eloquentia presciani in graecam hic ostenditur
G 243a m.s. a MS➚m.s. brigita
GL III 124.20quod secundam notitiam eiusdem personae significat , cuius interpretatio
GL III 124.21apud Graecos cum praepositiuo articulo relatiuum pronomen habet , ὁ
GL III 124.22αὐτός . et apud illos quidem duae partes orationis sunt ὁ αὐτός , ὁ , quod
GL III 125.1est articulus praepositiuus , et αὐτός , quod est pronomen relatiuum ; apud
GL III 125.2nos uero una pars est composita ab is et demum per apocopen um ,
GL III 125.3quomodo exin pro exinde et dein pro deinde . qui uero , quod
GL III 125.4interpretatur ὅστις ( quod est subiunctiuus articulus cum nomine
GL III 125.5infinito apud illos , apud nos uero una pars et simplex , quae relatiua est τοῦ
GL III 125.6quis infiniti uel interrogatiui ), potest subiunctiui loco articuli accipi ,
G 243a10 b MS➚m.l. potest: quomodo enim apud graecos ostiy quod interpretatur qui/ loco .oy articuli subiunctivi/ accipitur. sic apud nos qui loco oy/ fit. hoc quando relativum est nomini interrogativo/ quis .-
GL III 125.7quomodo et Graeci τὸ ὅστις frequentissime ponunt loco ὅς articuli
GL III 125.8subiunctiui , nisi in diuidendis : in illis enim nec nos qui nec illi ὅστις
G 243a12 c MS➚ (in) dividendis: quia in illis non potest loco .oy. accipi .-
GL III 125.9ferunt . sed illi articulis subiunctiuis utuntur , nos uero pronominibus uel
GL III 125.10nominibus , ut τῶν ἀνθρώπων οἱ μέν εἰσιν ἀγαθοί , οἱ δὲ πονηροί ; nos
GL III 125.11dicimus hominum hi sunt boni , illi mali uel alii sunt boni , alii mali ;
GL III 125.12τῶν δύο Αἰάντων ὃς μὲν Τελαμῶνος , ὃς δὲ Ὀϊλέως υἱὸς ἐγένετο , duorum
GL III 125.13Aiacum alter Telamonis , alter Oïlei filius fuit uel hic Telamonis , ille
GL III 125.14Oïlei filius fuit ( et sciendum , quod in huiuscemodi constructione
GL III 125.15diuiduorum , si per praesumptionem , id est κατὰ πρόληψιν , praeponitur plurale
G 243a21 d MS➚✍ #hand-notA (per) presumptionem: .i. anticipationem
GL III 125.16uerbum ad utrumque sequens , licet nominatiuum anteferre , ut aquilae
GL III 125.17deuolauerunt , haec ab oriente , illa ab occidente ; sin ad ea , quae diuiduntur ,
GL III 125.18singulariter uerba consequentur , genetiuum oportebit praeponi pluralem
GL III 125.19diuidendum , ut aquilarum altera deuolauit ab oriente , altera ab
GL III 126.1occidente ; nec mirum hoc fieri , cum uerbum siue praepositum siue
GL III 126.2consequens iure sibi exigat nominatiuum . itaque si et quod diuiditur et illa ,
G 243b11 c MS➚ *quoque: vel qui
GL III 126.3in quae diuiditur , uolumus per obliquos casus proferre , necesse est
GL III 126.4participio uti , quod loco uerbi accipitur obliquis adiungendum , et transitionem
G 243a32 e MS➚ et (transitionem): alia enim est persona aquila ⁊ alia celeritas.-
GL III 126.5facere , ut aquilarum uolantium , alterius ab oriente , alterius ab occidente ,
GL III 126.6similis est celeritas uel per datiuum : aquilis uolantibus , huic oriens , illi
G 243a35 f MS➚ oriens: .volare ab oriente
GL III 126.7relinquitur occidens et accusatiuo : aquilas uolantes , hanc oriens , illam
G 243a35 g MS➚ relinquitur: .ab aliquo.-
G 243a35 h MS➚ occi[dens]: volare ab occidente
GL III 126.8misit occidens . auctoritas tamen ueterum est , quando pro genetiuo
GL III 126.9plurali nominatiuum praeponit , quamuis ad sequentes res , id est diuisas ,
GL III 126.10singulariter uerba redduntur , ut Homerus :
GL III 126.11« οἱ δὲ δύο σκόπελοι ὁ μὲν οὐρανὸν εὐρὺν ἱκάνει »,
GL III 126.12cum ars exigeret genetiuum dicere , id est τῶν δὲ δύο σκοπέλων , pro eo
GL III 126.13nominatiuo est usus . similiter si quis dicat duo fratres , alter
GL III 126.14maior , alter minor est , uitium facit , debet enim dicere duorum
GL III 126.15fratrum alter maior , alter minor est et duorum oculorum alter
GL III 126.16dexter , alter sinister est , non duo oculi alter dexter , alter sinister
GL III 126.17est . Liuius in XXXXI : « periti religionum iurisque publici ,
GL III 126.18quando duo ordinarii consules eius anni , alter morbo , alter
GL III 126.19ferro periisset , suffectum consulem negabant recte comitia
GL III 126.20habere posse »). sed interest etiam hoc , quoniam apud illos ὅς loco
G 243b8 a MS➚ *interest: .hoc quod predixit -
G 243b9 b MS➚ *quoniam: .similitudo hic. Nam in predictis differentia.
G 243b8 #2 MS➚m.l. . (.ος. articulus subiunctivus et qui add. Ms. falso inter hoc et quoniam)
GL III 127.1etiam pronominis accipitur demonstratiui , quod significat apud nos hic ,
GL III 127.2οὗτος . ἀοριστῶδες quoque hoc idem , id est τὸ ὅς , nominant μόριον ,
G 243b11 d MS➚ nominant: graeci
GL III 127.3id est infinitam particulam , quando pro ὅστις accipitur , quod proprie
GL III 127.4est apud nos qui , ut qui interficiet tyrannum , praemium accipiat .
G 243b13 #3 MS➚ (nos) quí:
GL III 127.5et necesse est , eandem hanc esse partem orationis quam quis , cum
G 243b15s MS➚m.l. quamvís .. casús: .
GL III 127.6etiam obliqui in omnibus similes sunt eorum casus absque accentibus .
GL III 127.7et qui quidem pro quis infinito uel interrogatiuo accipitur , quis
GL III 127.8uero pro relatiuo numquam . quomodo ergo qualis et quantus , siue
GL III 127.9interrogatiua sint siue infinita siue relatiua , quamuis mutent accentus ,
G 243b20s MS➚ quamvís .. accentús:
GL III 127.10non sunt diuersae partes , sic neque supra dicta . sed latius de eorum
GL III 127.11potestate , cum de pronomine scribebamus , tractauimus .
GL III 127.12hoc idem , id est qui , quotiens subiungitur nomini , quomodo ὅς
GL III 127.13apud Graecos , necesse est non solum ad nomen praepositum , sed etiam
GL III 127.14ad id subiunctum alterum uerbum proferri , ut uirum cano , qui uenit .
G 243b26 e MS➚ *ut vir-: (sc. virgilius) (m.l.) virgilius
GL III 127.15si nominatiuo nominatiuus adiungitur , ad eandem personam uerba
G 243b26 #4 MS➚ :
GL III 127.16referuntur : homo uenit , qui scripsit ; sin duo obliqui sunt , ad aliam
G 243b29s MS➚ sí .. sé:
GL III 127.17personam transitio fit uerborum uel in se reciprocatur , ut hominem , quem
GL III 127.18uitupero , accuso et memet , quem uitupero , accuso ; sin alterum
GL III 127.19sit nominatiui , alterum uero obliqui , ad nominatiuum non fit transitio
GL III 127.20uerbi ab alia persona ad aliam , ad obliquum uero fit , ut homo uenit ,
GL III 127.21quem accuso uel hominis misereor , qui uenit . omnia tamen , quae
GL III 127.22in transitione fiunt , possunt etiam in reciprocatione fieri , et
GL III 127.23quomodo qui et eius obliqui omnes ad nominatiuos omnium casualium
GL III 127.24bene referuntur , ut Virgilius , qui scripsit , Virgilius , cuius scripta
GL III 128.1extant , Virgilius , cui gloria contigit , Virgilius , quem laudant ,
GL III 128.2Virgilius , quo docente bene proficitur , sic et ex contrario nominatiuo eius
G 243b21s MS➚ síc .. casús:
GL III 128.3omnes aliorum casus bene adiunguntur , ut qui scripsit bucolica
GL III 128.4Virgilius magnus poëta fuit ; qui scripsit Aeneida Virgilii sunt georgica ;
GL III 128.5qui scripsit Aeneida Virgilio gloria contigit ; qui scripsit Aeneida
GL III 128.6Virgilium laudo ; qui scripsisti Aeneida , Virgili , uiuis memoria ; qui
GL III 128.7scripsit Aeneida Virgilio florent studia . licet autem et praepostere haec dicere .
G 244a6 a MS➚ prepostere: ordine
GL III 128.8sciendum tamen , quod per ellipsin aliorum casualium haec saepe
GL III 128.9inueniuntur relatiua , ut Terentius in Andria :
GL III 128.10« ita tum discedo ab illo , ut qui se filiam /
GL III 128.11neget daturum »,
GL III 128.12deest enim ut ab eo , qui neget , et uenit , cuius causa est , deest
GL III 128.13iste , et exigit , cui debeo , et minatur , quem timeo , et floret , quo
G 244a10 #1 MS➚m.l. . (nominatim Ms. vel minatur corr. gloss. D)
GL III 128.14ualeo [ in omnibus enim nominatiuus subaudiendus est ]; nam uocatiuum
GL III 128.15relatiua non habent .
GL III 128.16qualis quoque et quantus et quot relatiua per defectionem
GL III 128.17talis et tantus et tot frequenter inueniuntur ; nec mirum relatiuis
GL III 128.18positis , quae secundam cognitionem significant , etiam antecedentia uel
G 244a14 b MS➚ antecedentia: .in cognitione.
G 244a14 c MS➚✍ #hand-notA antecedentia: .i. qualis ⁊ quantus quot
GL III 128.19redditiua intellegi , licet non sint dicta , ut qualis Homerus , fuit
G 244a15 d MS➚ [in]telligi: .subaudiri
G 244a15 e MS➚✍ #hand-notA fuit: .i. non dicit talis
GL III 129.1Virgilius . relatiua autem , nisi sint posita , intellegi minime possunt , nisi in
G 244a16 f MS➚✍ #hand-notA relativa: .i. qualis quantus quot
G 244a16 g MS➚ posita: .in scriptione
G 244a17 h MS➚ in (demonstratione): .ubi enim demonstratio ibi relativa subaudiuntur intellectu.-
GL III 129.2demonstratione . tunc enim et sine relatiuis possumus redditiua proferre ,
GL III 129.3ut si ostendentes Virgilium aiamus talis fuit Homerus uel Thesea
GL III 129.4demonstrantes dicamus tantus fuit Hercules .
GL III 129.5huic nomini , id est quis , quod est interrogatiuum uel infinitum ,
G 244a21 #2 MS➚m.l. . ([inter]rogativum .. quis sine err.)
GL III 129.6redditur qui relatiuum : quis scripsit bucolica ? qui etiam georgica .
GL III 129.7hoc tamen , id est quis interrogatiuum , proprio quoque adiungitur cum
G 244a23 i MS➚ proprio: nomini
GL III 129.8uerbis substantiuis uel uocatiuis similem uim habentibus . et pronomen
GL III 129.9etiam redditur huic : quis est Trypho ? uel quis nominatur Trypho ?
GL III 129.10ego uel tu uel ille , uel e contrario cum pronomine adiunctum τὸ
GL III 129.11quis nomen desiderat sibi reddi : quis est ille ? uel quis uocatur ?
G 244a29 #3 MS➚m.l. . (ille vocatur Ms.)
GL III 129.12Achilles . et manifestum ex hoc quoque , quod , quando nomini
GL III 129.13adiungitur , substantiam definitam in aliqua certa persona quaerimus
G 244a31 k MS➚ suppositi: .in presenti.-
GL III 129.14suppositi ; hanc enim solam ostendunt pronomina , quorum demonstratio
G 244a32 #4 MS➚m.l. . (enim .. quoque sine err.)
GL III 129.15sibi quoque accidentia consignificat , unde ad omne suppositum pertinent .
G 244a32 l MS➚ sibi: .substantiae
GL III 129.16quando uero pronominibus iungitur quis , substantiam quidem
GL III 129.17intellegimus , non etiam proprietatem qualitatis , quae nomine explanatur . et est
G 244a35 m MS➚ nomine: .speciali
GL III 129.18manifestum , quod loco propriorum nominum pronomina accipiuntur , cum
GL III 129.19ex eorum interrogatione propria intelleguntur . cum enim dico quis es
GL III 129.20tu ? uel ille ? sine dubio de quibusdam finitis hoc dico substantiis , in
GL III 129.21quibus etiam proprietates desidero scire , et cum a propriis quoque
G 244a39 n MS➚ proprietates: .nomina propria
GL III 130.1pronominatiuae redditiones fiunt : quis est Trypho ? ego uel ille . cum
G 244a41 o MS➚ per se: .Absque pronomine ⁊ nomine ⁊ verbo substantivo vel vocativo.-
GL III 130.2autem per se quis ponitur interrogatiuum , potest cuicumque uerbo
GL III 130.3adiungi , ut quis ambulat ? quis loquitur ? quis legit ? et si pronomen
GL III 130.4redditur , non eget altera interrogatione ; sin uero nomen potius , eget altera
GL III 130.5interrogatione propter multorum similitudinem nominum , ut quis currit ?
GL III 130.6Aiax . quis Aiax ? Telamonius uel Locrus . qui uero dicit qualis
GL III 130.7homo uicit ? de hominis qualitate adiectiua dubitat , cum substantiam atque
GL III 130.8actum cognouerit ; qui autem dicit quis homo uicit ? generalem quidem
G 244b4 a MS➚ actum: .vincendi.-
GL III 130.9scit substantiam et qualitatem personae , specialem autem desiderat , quae
G 244b5 b MS➚ specialem: id est nominativum proprium.-
G 244b5 #1 MS➚m.l. specialem: . (scit .. autem sine err. fort. ad glossam pertinet)
GL III 130.10proprio redditur nomine , ut quis homo uicit Pompeium ? Caesar . cum
GL III 130.11dico uero quid est animal rationale mortale ? speciem mihi uolo
G 244b8 #2 MS➚ speciem: /. > (244b8=130,12) quae: /.
GL III 130.12manifestari , id est hominem , quae quamuis uideatur esse communis omnium
G 244b8 c MS➚ quae: (/.) vel interrogatio.
GL III 130.13hominum , tamen est etiam propria ipsius speciei incorporalis . qui uero
GL III 130.14interrogat qualiter homo uicit ? de homine non dubitat , sed de modo
GL III 130.15actus .
GL III 130.16et nomini quidem tam substantiua quam uocatiua adiunguntur uerba ,
GL III 130.17pronomini uero tantum substantiua , quia in his , quae nominantur , inest
G 244b13 d MS➚ quae: .vocativa
G 244b14 #3 MS➚m.l. . (tripho bis)
GL III 130.18substantiuum , ut Trypho sum uel Trypho uocor . non tamen
G 244b14 e MS➚ non: .si enim dixero ego non hic subauditur nominor. si autem nominor subauditur ego.-
GL III 130.19substantiuis , quae sunt pronomina , inest propria positio nominum , id est
G 244b15 f MS➚ propria: .quia nomini tantum iunguntur ⁊ non pronomini. inde propria positio nominum . id est verba vocativa
GL III 130.20uerba uocatiua ; nemo enim dicit ego nominor uel tu uocaris uel
GL III 130.21ille nuncupatur ad pronomen referens uerba , quomodo Trypho
G 244b19 #4 MS➚m.l. . (tripho; non cupatur Ms.)
GL III 130.22nominor uel Cicero uocaris , Virgilius nuncupatur bene dicimus .
GL III 130.23nec mirum , diuersae potestatis uerba diuersis conuenire constructionibus ,
G 244b20 g MS➚ diversae: .vocativa ⁊ substantiva.
G 244b21 h MS➚ constructionibus: .tam in nomina quam in pronomina
GL III 130.24cum uoluntaria ( id est affectiua ) quoque uidemus solere infinitis adiungi ,
GL III 130.25ut uolo legere , cupio scire , studeo discere .
GL III 130.26quaeritur hic , quamobrem , cum nominatiuae interrogationes per
G 244b23 #5 MS➚ híc:
GL III 130.27nomina soleant fieri , non etiam uerbales fiant per uerba . ad quod dicendum ,
GL III 130.28quod nominum quidem et substantiae et qualitates et quantitates et numeri
GL III 131.1et omnia accidentia his in ipsis sunt speciebus nominum : substantiae ,
G 244b27 i MS➚ (in) ipsis: (subs.) .nominibus.
G 244b27 k MS➚ (in) ipsis: .accidentibus quia inveniuntur accidentia accidentium ut conparatio nomini
G 244b27 l MS➚ (in) ipsis: bonum hoc alter vero melior
GL III 131.2ut animal , homo ; qualitates , ut bonus , prudens ; quantitates , ut
GL III 131.3maximus , paruus ; numeri , ut multus , paucus . itaque sunt
GL III 131.4nomina generalem significantia uel substantiam uel qualitatem uel
GL III 131.5quantitatem uel numerum , quae necessario et infinita sunt , quippe cum omnia
GL III 131.6suarum generaliter specierum comprehendant in se nomina ; unde quidam
G 244b33 m MS➚ specierum: .Omne enim nomen quod substantiam indicat intelligitur inesse in nomine quis quia illi reffuruntur.
GL III 131.7ea et pronomina esse existimauerunt , quia generaliter pro omnibus aliis
GL III 131.8accipiuntur nominibus , quomodo et pronomina . sed pronomina et finita
GL III 131.9uolunt esse et loco propriorum accipiuntur et substantiam solam sine
GL III 131.10qualitate significant , quantum in ipsa uoce est eorum , cum supra dicta
G 244b37 n MS➚ eorum: pronominum vel nominum
GL III 131.11generalia nomina penitus sint infinita confusione omnium sub se specierum .
GL III 131.12itaque eis utimur ad speciales interrogationes substantiae uel qualitatis uel
GL III 131.13quantitatis uel numeri : substantiae , ut quis , qualitatis , ut qualis ,
GL III 131.14quantitatis , ut quantus , numeri , ut quot . uerba uero generalem
GL III 131.15substantiam uel qualitatem uel quantitatem uel numerum per se
GL III 131.16significare non possunt , ideoque , quemadmodum officio adiectiui funguntur
GL III 131.17aduerbia ad significandum uerborum qualitatem uel quantitatem uel numerum
GL III 131.18uel tempus uel locum , sic etiam ad generales eorum interrogationes eadem
GL III 131.19accesserunt . quomodo igitur nominum substantiam quaerentes quis ?
GL III 131.20dicimus , sic etiam uerbi actum uel passionem quaerentes quid agit ?
GL III 131.21uel quid patitur ? dicimus . cum enim deficiunt aduerbia , loco eorum
GL III 131.22subeunt nomina , ut Terentius in eunucho :
GL III 131.23« quid agitur ? :: statur »;
GL III 131.24qualitatem uero cum quaerimus , qualiter ? dicimus uel quomodo ? uel
GL III 131.25ut ? Horatius in II sermonum :
GL III 131.26« ut Nasidieni iuuit te cena beati ?».
GL III 131.27quantitatem uero , quantum ? numerum , quotiens ?
GL III 132.1et notandum , quod non solum aduerbia , sed etiam nomina loco
GL III 132.2aduerbiorum , ut dictum est , posita frequentissime inuenimus cum uerbis .
GL III 132.3et quomodo supra dicta generalia nomina sunt infinita uel interrogatiua uel
GL III 132.4relatiua uel redditiua , sic aduerbia quoque inueniuntur , ut nomen
GL III 132.5infinitum quis et aliquis , aduerbium aliquo et alicunde et alicubi
GL III 132.6et aliqua ; nomen interrogatiuum et relatiuum qualis , ποῖος καὶ
GL III 132.7ὁποῖος , et quot , πόσοι καὶ ὁπόσοι , similiter aduerbium
GL III 132.8interrogatiuum et relatiuum ποίως καὶ ὁποίως ut πῶς καὶ ὅπως ,
GL III 132.9quotiens , ποσάκις καὶ ὁσάκις ; nomen redditiuum talis et tot
GL III 132.10aduerbium taliter et totiens . et quemadmodum nomina interrogatiua
GL III 132.11generalem accentuum legem seruant , relatiua uero in fine acuuntur , sed in
GL III 132.12contextu orationis praeposita ipsum quoque acutum in grauem conuertunt ,
GL III 132.13ut qui , cuius , cui , qualis , quantus , sic aduerbia qualiter ,
GL III 132.14quotiens . Lucanus in I :
GL III 132.15« qualitèr expressum uentis per nubila fulmen ».
GL III 132.16idem in eodem :
GL III 132.17« cursumque furoris /
GL III 132.18Teutonici . quotièns Romam fortuna lacessit , /
GL III 132.19hac iter est bellis ».
GL III 132.20hoc idem localia et temporalia seruant aduerbia , quae omnes generaliter
GL III 132.21species localium uel temporalium tam aduerbiorum quam nominum sibi
GL III 132.22subiungunt , quae tam interrogatiua sunt quam relatiua , quattuor
GL III 132.23differentias habentia : ad locum , ut quo , in loco , ubi , de loco , unde ,
GL III 132.24per locum , qua . haec enim quoque relatiua quidem grauantur per
GL III 132.25omnes syllabas , quando praeponuntur aliis dictionibus , quomodo et supra
GL III 133.1dicta nomina , de quibus in libro , qui est de accentibus , latius
GL III 133.2tractauimus .
GL III 133.3nec mirum tamen , aduerbia in interrogatione uerborum poni , quae
GL III 133.4loco adiectiuorum eis sunt . quomodo enim dico bonus homo ,
GL III 133.5celer equus , sapiens uir , sic dico bene uiuit , celeriter currit ,
GL III 133.6sapienter disputat , cum et pronomina , quae loco nominum sunt , ad
GL III 133.7interrogationes nominatiuas soleant loco nominum reddi , ut quis dixit ?
GL III 133.8Virgilius uel Homerus uel ego , tu , ille .
GL III 133.9et sciendum , quod omnibus paene dictionibus possumus interrogatiue
GL III 133.10uti , sed isdem sufficienter respondetur uel aduerbio negatiuo uel
GL III 133.11confirmatiuo , ut si interrogem homo est ille ? et respondeatur homo est ,
GL III 133.12uel legitne ? legit uel non uel etiam , doces ? et doceris ?
GL III 133.13et doceris et doceo uel non uel etiam . supra dictis uero
GL III 133.14nominibus uel aduerbiis , quia generaliter omnes in se species
GL III 133.15comprehendunt , omnibus sibi subiectis speciebus bene respondetur , ut si dicam
GL III 133.16quis est ille ? potest ad hoc omnis substantiae species responderi ,
G 245b13 #6 MS➚m.l. . (ille potest . et hoc Ms.)
GL III 133.17quae est supposita interrogationi , ut homo , equus , coruus ,
GL III 133.18piscis . similiter si dicam qualis ? omnes species qualitatis
GL III 133.19huiuscemodi interrogationi bene redduntur , ut bonus , malus , albus ,
GL III 133.20niger et similia . similiter quantus ? interrogantibus omnes species
G 245b18 #7 MS➚m.l. . (similiter .. quan[titatis] sine err.)
GL III 133.21quantitatis aptissime subiciuntur , ut longus , breuis , magnus , paruus
GL III 133.22et similia . numeri quoque omnes , si interrogatiue proferatur quot ,
GL III 133.23congrue referuntur , ut quot homines ? tres , decem , mille et
GL III 133.24similia . similiter possessiuum infinitum cuius cuia cuium ad omnes
GL III 133.25species possessiuorum pertinet , ut si dicam cuia est filia haec ?
GL III 133.26recte respondeas mea uel tua uel sua illius uel Priameia ,
G 245b25 #8 MS➚m.l. . (priameia: vel i (sc. priamia) euandreia: vel i (sc. euandria))
GL III 133.27Euandria . nec non etiam infinito gentili oportune respondemus
GL III 134.1nominibus cunctis gentilibus , ut cuias est iste ? si quis interroget , perite
GL III 134.2respondetur nostras , uestras uel Graecus , Romanus , Syrus et
G 245b28 #9 MS➚ nostrâs vestrâs:
GL III 134.3similia .
GL III 134.4sic igitur etiam aduerbiorum supra dictorum ad omnes species sibi
G 245b29 #10 MS➚m.l. . (sic .. species sine err.)
GL III 134.5subiectas intendere possumus interrogationem , ut qualiter ?
GL III 134.6interroganti respondeo bene uel male uel cito uel tarde et similia ,
GL III 134.7quotiens ? uero interroganti semel uel bis uel centies et similia
GL III 134.8subicio . sic etiam localia . si interrogem quo ? respondes huc uel
GL III 134.9illuc , domum uel militiam , Romam uel in Italiam ; sin uero
GL III 134.10ubi ? respondes hic uel illic , domi uel militiae , Romae uel
G 245b34 #11 MS➚ híc .. illíc:
GL III 134.11in Italia . non solum enim aduerbia huiuscemodi localibus
G 245b35 #12 MS➚m.l. . (autem Ms. enim H.)
GL III 134.12interrogationibus , sed etiam omnia nomina locos significantia licet subicere , ad
GL III 134.13locos quidem praecedente quo , in locis uero ubi , de locis unde , per
G 245b38 #13 MS➚m.l. . (precedente .. quo sine err.)
G 246a m.s. a MS➚m.s. criste benedic
GL III 134.14loca qua . eodem modo et temporalia .
GL III 134.15infinitum aliquando , interrogatiuum et infinitum et relatiuum
GL III 134.16quando , ad quod omnia non solum aduerbia , sed et nomina temporalia bene
GL III 134.17respondemus , ut quando ? hodie , heri , cras , ante decem dies
GL III 134.18et similia .
GL III 134.19appellatiua quoque nomini infinito , quod est quis , solent subiungi ,
G 246a2 #1 MS➚m.l. . (. ([sub]iungi .. quis sine err.)
GL III 134.20sed magis generalia aut specialia , ut quis inuenit literas ? homo ;
GL III 134.21quis utilis est aratro ? bos ; quis natat in mari ? piscis ; sed
GL III 134.22uidetur hic quoque res indiuidua esse , cum de ipso generaliter animali
GL III 134.23est interrogatio . similiter , si dicam multis praesentibus quis est de
GL III 134.24nobis grammaticus ? quis orator ? quis medicus ? et respondeatur ego
GL III 134.25quidem sum grammaticus , tu orator , ille medicus , loco propriorum
GL III 134.26hic accipiuntur nominum , cum de propria unius personae , quam ipsa
G 246a8 #2 MS➚ híc:
GL III 134.27habet , grammatica uel rhetorica uel medicina responderit .
GL III 135.1in definitionibus quoque solet ad interrogationem omnium rerum ,
GL III 135.2quae definiri possunt , neutrum substantiui praeponi et multa appellatiua
GL III 135.3differentiarum nomina ad id referri , ut quid est animal ?
GL III 135.4substantia animata , et per conuersionem quid est substantia animata ?
GL III 135.5animal ; quid est homo ? animal rationale mortale , et per
G 246a15 #3 MS➚m.l. . (. (animal .. 135,6 animal sine err.)
GL III 135.6conuersionem quid est animal rationale mortale ? homo . idem licet
GL III 135.7facere per omnes definitiones , quamuis quantum ad generales et
G 246a17 #4 MS➚ quamvís quantúm:
G 246a m.i. b MS➚m.i. nox adest
GL III 135.8speciales formas rerum , quae in mente diuina intellegibiliter constiterunt
GL III 135.9antequam in corpora prodirent , haec quoque propria possint esse ,
GL III 135.10quibus genera et species naturae rerum demonstrantur
GL III 135.11( est praeterea notandum , quod tam nomina infinita quam aduerbia ,
GL III 135.12si generalem habent pronuntiationem colligentem uniuersitatem
GL III 135.13numerorum , de quibus loquitur , geminantur apud Latinos uel assumunt
GL III 135.14cumque , ut quisquis uel quicumque , qualisqualis et qualiscumque ,
GL III 135.15quantusquantus et quantuscumque . Terentius in adelphis :
GL III 135.16« tu quantusquantus nihil nisi sapientia es »,
GL III 135.17pro quantuscumque , quotquot et quotcumque . Horatius in
GL III 135.18II sermonum :
GL III 135.19« uiuere , Vertumnis , quotquot sunt natus iniquis »,
GL III 135.20utut et utcumque , ubiubi et ubicumque , undeunde et
GL III 135.21undecumque , quaqua et quacumque ).
GL III 135.22inter aliquis et ullus , et alicubi et usquam , et aliquando
GL III 135.23et umquam hoc interest , quod aliquis et alicubi et aliquando
GL III 135.24absolute proferuntur , ut aliquis uenit ad me , similiter alicubi
GL III 135.25fuimus , id est aliquo loco , et aliquando contigit , id est aliquo
GL III 135.26tempore ; sin autem dicam ullus , pendet ex infinito omnium
GL III 135.27numero . necesse est enim ullus omnium intellegere et cunctos posse
GL III 136.1numeros ad hoc referri , nec incongrue diminutiuum esse unius dicitur .
GL III 136.2et uidetur hoc ad aliquid esse , quomodo summus et imus ,
GL III 136.3primus et ultimus ad omnia dicuntur , tam locis quam temporibus uel
GL III 136.4ordinibus subiecta uel superposita . similiter usquam ad omnia loca
GL III 136.5refertur et umquam ad omnia tempora .
GL III 136.6et sciendum , quod composita quoque eorum abnegatiua sunt omnium
GL III 136.7generaliter , quae per ea possunt significari , ut nullus omnium deorum
GL III 136.8uel hominum uel eorum quae sunt , id est quae cadunt sub homine ,
GL III 136.9similiter nusquam omnium locorum est abnegatiuum , et numquam
GL III 136.10omnium temporum .
GL III 136.11eandem habent differentiam ad simplicia infinita illa , quae
GL III 136.12componuntur ex eis geminatis uel quae assumunt cumque , ut quis infinitum
GL III 136.13ad unum per se intellegendum pertinet ( Horatius in II sermonum :
GL III 136.14« et leporum auulsos , ut multo suauius , armos , /
GL III 136.15quam si cum lumbis quis edat »,
GL III 136.16pro aliquis ), quisquis uero uel quicumque ad uniuersos dicitur .
GL III 136.17similiter quot certum desiderat numerum , quotquot uero uel
GL III 136.18quotcumque ad uniuersos confuse dicitur . et quis quidem simplex potest
GL III 136.19et infinitum et interrogatiuum esse , compositum uero ab eo aliquis
GL III 136.20tantummodo infinitum . similiter aduerbia quo , ubi , unde , qua
GL III 136.21et quando possunt interrogatiua et relatiua et infinita esse
G 246b16 a MS➚m.l. virgilius: virgilius
GL III 136.22( Virgilius in X :
GL III 136.23« aspera quis natura loci dimittere quando /
GL III 136.24suasit equos »,
GL III 136.25quando pro aliquando ), aliquo uero et alicubi et alicunde et
GL III 136.26aliqua et aliquando sine dubio infinita sunt tantum . et quis uero ,
GL III 136.27quod est substantiae infinitum , pro qualis et pro quantus inuenitur ,
GL III 136.28qualis uero et quantus pro quis non . Virgilius in IIII
G 246b21 b MS➚m.l. virgilius: virgilius
GL III 136.29Aeneidos :
GL III 137.1« quis nouus hic nostris successit sedibus hospes ?»
GL III 137.2quis pro qualis . idem in VI :
G 246b22 c MS➚m.l. idem: virgilius
GL III 137.3« qui iuuenes ! quantas ostentant , aspice , uires !»
GL III 137.4qui pro quales . similiter aduerbium qui , quod est a nomine
GL III 137.5substantiuo quis , pro qualiter accipitur , qualiter uero pro qui , cuius
GL III 137.6propria significatio est propter quid , non accipitur . Terentius in
GL III 137.7Andria :
GL III 137.8« quis [ tibi ] uideor ? :: miser aeque atque ego »,
GL III 137.9quis pro qualis dixit . idem in Phormione :
GL III 137.10« quot me censes homines iam deuerberasse usque ad
GL III 137.11necem , /
GL III 137.12hospites † tunc ciues ? quo magis noui , tanto saepius »,
GL III 137.13quo pro quanto . idem in eunucho :
GL III 137.14« qui istuc ?»
G 246b30 #1 MS➚ istúc:
GL III 137.15qui pro quomodo . idem in Andria :
GL III 137.16« qui ? quia te noui »,
GL III 137.17qui id est propter quid ?
GL III 137.18et hoc tamen et alia quoque omnia aduerbia interrogatiua ad multas
GL III 137.19tendunt species interrogationum , quomodo et supra dicta localia et
GL III 137.20temporalia . et sunt eadem et relatiua , ut cur , quia , διὰ τί καὶ διότι .
GL III 137.21Horatius in I carminum interrogatiue :
GL III 137.22« cur apricum /
GL III 137.23oderit campum ?».
GL III 137.24idem in eodem relatiue :
GL III 137.25« et altis urbibus ultimae /
GL III 138.1stetere causae , cur perirent /
GL III 138.2funditus »,
GL III 138.3cur διόπερ . idem in eodem :
GL III 138.4« neu miserabiles /
GL III 138.5decantes elegos , cur tibi iunior /
GL III 138.6laesa praeniteat fide »,
GL III 138.7cur διότι . quia similiter Virgilius in V interrogatiue :
GL III 138.8« heu quianam tanti cinxerunt aethera nimbi ?».
G 246b41 d MS➚m.l. heu .. etc.: virgilius
G 247a m.s. a MS➚m.s. fave brigita
GL III 138.9Terentius uero in adelphis :
GL III 138.10« quia praeter spem euenit »,
GL III 138.11relatiue dixit , διότι . omnes enim species causarum eis respondentur ,
GL III 138.12quomodo illis omnes species localium uel temporalium aduerbiorum uel
GL III 138.13nominum . quae uero non ad diuersas pertinent species , aduerbia
GL III 138.14interrogatiua esse non possunt , ut hortandi heia , uocandi heus , respondendi
GL III 138.15hem et similia . inuenitur quisque pro quicumque , qualisque pro
GL III 138.16qualiscumque . similiter aduerbia quoque pro quocumque ,
GL III 138.17quaque pro quacumque , quandoque pro quandocumque
GL III 138.18[ Virgilius
GL III 138.19in VII :
GL III 138.20« o matres , audite ubi quaeque , Latinae »,
GL III 138.21pro quaecumque ; potest tamen hic ubi pro ubicumque accipi ].
GL III 138.22quorsum quoque ex quo et uersum compositum tam
GL III 138.23interrogatiuum quam relatiuum et infinitum esse potest omnium localium ad
GL III 138.24regionem aliquam uergere demonstrantium , ut si interrogem quorsum
GL III 138.25uadis ? bene redditur horsum , istorsum , sursum , deorsum ,
GL III 138.26dextrorsum , sinistrorsum , orientem uersus , occidentem uersus et
GL III 138.27similia . idem et relatiuum est , cum grauatur , ut si dicam quorsùm
G 247a13 #1 MS➚ íi:
GL III 138.28ille ierat , et ego ii , et infinitum , ut quorsùm ille uadit , et tu uade .
GL III 139.1quoad quoque et infinitum et interrogatiuum et relatiuum est .
GL III 139.2accipitur enim pro quousque et pro quando , quod triplicem habet
GL III 139.3significationem , ut ostendimus . Terentius in Phormione :
GL III 139.4« quid ? senem /
GL III 139.5quoad expectatis uestrum ?»
GL III 139.6interrogatiue dixit . idem et relatiuum est , ut quoad iussisti , parui ,
GL III 139.7infinitum : quoad libet , scribo . similiter quousque , usque ad quod
GL III 139.8tempus uel usque ad quem locum , et interrogatiuum et relatiuum et
GL III 139.9infinitum potest esse : interrogatiuum , ut Cicero in I inuectiuarum :
GL III 139.10« quousque tandem abutere , Catilina , patientia nostra ?»,
GL III 139.11relatiuum , ut quousque uisum est doctori , didici , infinitum , ut
GL III 139.12quousque uideatur tibi , uenio . et localia quidem aduerbia frequentissime
GL III 139.13pro temporalibus ponunt auctores , temporalia uero pro localibus
GL III 139.14nusquam , ut Virgilius in V :
G 247a29 b MS➚m.l. virgilius: virgilius
GL III 139.15« hic patris Aeneae suspensam blanda uicissim /
GL III 139.16gaudia pertemptant mentem »,
GL III 139.17hic pro tunc . idem in II Aeneidos :
G 247a31 #2 MS➚ híc:
G 247a31 c MS➚m.l. idem: virgilius
GL III 139.18« inde toro pater Aeneas sic orsus ab alto »,
GL III 139.19inde pro postea et deinde .
GL III 139.20quoniam de his , quae loco articulorum accipi possunt apud Latinos ,
GL III 139.21in supra dictis ostendimus et de generaliter infinitis uel relatiuis uel
GL III 139.22interrogatiuis nominibus , quae relationis causa stoici inter articulos ponere
GL III 139.23solebant , et de aduerbiis , quae uel ex eis nascuntur uel eorum diuersas
GL III 139.24sequuntur significationes , consequens esse existimo , de pronominum quoque
GL III 139.25constructione disserere . articuli enim cum nominibus in oratione
GL III 139.26accipiuntur , ea uero pro nominibus . neque apud Graecos tamen pronomina
GL III 139.27demonstratiua , quippe praesentes ostendentia personas , quae in prima sunt
GL III 139.28cognitione , articulorum esse possunt capacia praepositiuorum , quibus
G 247a42 d MS➚✍ #hand-notA cognitione: .i. ut hic
G 247b1 b MS➚✍ #hand-notA quibus: .i. articulis
G 247b m.s. a MS➚m.s. grácad ['croaking']
GL III 139.29Latinitas caret , sicut docuimus . et manifestum , quod ideo et casus recipiunt
GL III 139.30pronomina , ut pro toto nomine subeant , id est pro omnibus eius casibus ,
GL III 140.1personarumque omnium discretiua sunt , ut quod deest nomini , id est
GL III 140.2personarum discretionem , ea loco illorum prolata compleant , et nominis
GL III 140.3quidem habent casus , uerbi uero personas . itaque undique declinantur duas
GL III 140.4generales declinationes assumentia , unam nominis , alteram uerbi , nec per
GL III 140.5confusionem , sed per aptissimam partitionem : terminationi enim iniecerunt
GL III 140.6casualem declinationem , principio uero personarum diuisionem . est enim
GL III 140.7planum , quod , si in eadem parte duae fierent declinationes , contingebat
GL III 140.8casus mutationem impedimento fieri personarum discretioni , et contra
GL III 140.9personarum transitione corrumpi casuum proprietatem , quare casum
GL III 140.10quidem discernens efficit mei , mihi , me , personam uero mei , tui , sui ,
GL III 140.11personam uero et casum mei , tibi . et in omnibus definitum est supra
GL III 140.12dictis , id est personis et casibus , in quibus etiam numeri manifestantur
GL III 140.13propter distributionem , quae in utramque partem eorum discessit , id est
GL III 140.14principium et finem . utraque tamen declinatio tam casuum quam
GL III 140.15personarum ad proprias partes absistens , id est ad nomen et ad uerbum ,
GL III 140.16fine utebatur , ut bonus , bona , bonum , boni , bonae , boni , scribo ,
GL III 140.17scribis , scribit . non arbitror necessarium esse , si quis quaerat : quare
GL III 140.18autem in pronomine non concedebat personis magis terminatio ,
GL III 140.19quaemadmodum in uerbis , quam principium ? quia oportebat semel uni concedere
GL III 140.20parti finem et , si est dicendum , rationabiliter casuali , quippe cum prius
GL III 140.21est nomen uerbo , quemadmodum ostendimus , et manifestum , quod eius
GL III 140.22proprietas , id est casus , iure obtineat finem . praeterea pronomen est , quod
GL III 140.23pro nomine accipitur et imitatur nomen . et certum quod accidentium est
GL III 140.24eius significationi , id est substantiae , quae innascitur , persona . et si
GL III 140.25terminatio obtinet maxime partes orationis , finis autem pronominis casus est ,
GL III 140.26obtinebit per finem , ut pronomen uocetur , quippe quo imitatur nominis
G 247b34 #1 MS➚m.l. . (finis .. nominis sine err.)
G 248b m.s. a MS➚m.s. is tana andub ['The ink is thin']
GL III 141.1proprietatem , id est casum , quamuis etiam uerbi subiit proprietas , id est
GL III 141.2persona .
GL III 141.3oportere iudico , antequam de singulorum constructione pronominum
GL III 141.4dicam , disserere de eorum proprietatibus , ex quibus manifestum tradendae
GL III 141.5fiat documentum constructionis .
GL III 141.6quoniam igitur praedictum est de praecipua et singulari
GL III 141.7demonstratione pronominis , quae fit in utraque parte , in principio personarum , in
GL III 141.8fine casuum , de ceteris uideamus . apud Graecos alia sunt
GL III 141.9demonstratiuorum pronominum absoluta , alia discretiua . absoluta dicuntur , quae non
GL III 141.10egent alterius adiunctione personae , quae ἐγκλιτικά , id est inclinatiua apud
GL III 141.11illos sunt , ut εἶδέν με , ἐλάλησέν μοι ; discretiua sunt , quae egent
GL III 141.12adiunctione aliarum personarum , quae ὀρθοτονούμενα uocant , ut εἶδεν
GL III 141.13ἐμέ , οὐκ ἐκεῖνον : necesse est enim aliam inferre personam , quomodo in
GL III 141.14comparatiuis nominibus necesse est ad alias ea fieri personas , absoluta
GL III 141.15uero eorum , id est positiua , per se proferuntur . apud nos autem
GL III 141.16pronomina eadem et discretiua sunt , ut uidit me uel uidit me , illum
GL III 141.17autem non . nominatiuus tamen primae uel secundae personae
GL III 141.18pronominum , si uerbo iungatur , quia uerbum per se absolutam magis personam
GL III 141.19significat , plerumque discretiuus est , ut ego dico , ille autem non .
GL III 141.20accidit pronomini relatio in tertia persona , per quam praedicta
GL III 141.21nomina per recordationem pronominantur , id est per pronomen
GL III 141.22significantur , ut Iuppiter postquam Troas et Hectora nauibus appulit ,
GL III 141.23ipse reiecit oculos claros . et sciendum , quod demonstratiua
GL III 142.1pronomina non aliquorum praedictorum loco nominum , quomodo relatiua , sed
GL III 142.2eorum , quae proferri demonstratiue non possunt , accipiuntur , relatiua uero
GL III 142.3praedictorum quidem loco nominum , sed quae iterum accipi non possunt .
GL III 142.4si quis enim pro ipse reiecit oculos claros , ponat iterum Iuppiter ,
GL III 142.5non colligit duas orationes ad Iouem , sed quasi principium alterius facit
GL III 142.6orationis . potest autem proprium nomen et ad diuersas proferri
GL III 142.7personas , ut si dicam Aiax uenit ad Troiam , Aiax fortiter pugnauit
GL III 142.8contra Troianos , dubium , an de eadem dicam persona , cum duo eiusdem
GL III 142.9nominis fuerint , ad quos supra dicti actus pertinere possunt ; sin
GL III 142.10autem dicam Aiax uenit ad Troiam , idem fortiter pugnauit contra
GL III 142.11Troianos , de una intellego persona . in omnibus igitur relatiuis
GL III 142.12pronominibus una eademque est oratio ex supra dicto nomine pendens . licet
GL III 142.13autem pro relatiuis pronominibus nomina ponere et orationem mutare , ut
GL III 142.14Iuppiter tonat , Iuppiter fulminat ; eae enim orationes singulae per
GL III 142.15se possunt proferri et inuicem conuerso ordine praepostere dici , cum
GL III 142.16non ad priorem refertur secunda , quod facit pronomen relatiuum , quod
GL III 142.17ad praedictum nomen refertur . quotiens uero ille uel hic non
GL III 142.18ostendendum ante oculos aliquid referunt , oportet intellegere , quod eorum
GL III 142.19demonstratio ad intellectum refertur ; itaque quaedam sunt oculorum
GL III 142.20demonstratiua , ut ego et tu , quaedam et oculorum et intellectus :
GL III 142.21oculorum , ut :
GL III 142.22« hic uir , hic est , tibi quem promitti saepius audis »;
G 248b1 b MS➚✍ #hand-notAm.l. hic .. etc.: virgilius
GL III 142.23intellectus , ut :
GL III 142.24« hic pietatis honos ? sic nos in sceptra reponis ?».
G 248b2 c MS➚✍ #hand-notAm.l. hic .. etc.: virgilius
GL III 142.25praeterea sola pronomina diuersis uocibus diuersas tertias faciunt
GL III 142.26personas , cum uerba una uoce ad plures personas pertineant tertias :
GL III 142.27dicimus enim scribit Probus uel Seruius , uel quicumque potest hunc actum
GL III 142.28suscipere , non tamen hoc etiam in pronominibus . nam relatiua quidem
GL III 142.29sunt ipse uel is uel sui , quod est primitiuum , demonstratiua uero
GL III 142.30hic , iste uel ille . sed interest , quod ille spatio longiore
GL III 143.1intellegitur , iste uero propinquiore , hic autem non solum de praesente ,
GL III 143.2uerum etiam de absente possumus dicere , ad intellectum referentes
GL III 143.3demonstrationem , ut praedictum est , ut :
GL III 143.4« hoc regnum dea gentibus esse »
G 248b12 d MS➚m.l. hoc .. etc.: virgilius
GL III 143.5Virgilius in I [ ad absentem Carthaginem retulit demonstrationem ]; iste
GL III 143.6uero plerumque ad oculorum demonstrationem profertur . Virgilius in VI :
G 248b14 e MS➚m.l. virgilius: virgilius
GL III 143.7« non hoc ista sibi tempus spectacula poscit »;
GL III 143.8inueniuntur tamen etiam hoc de absentibus protulisse auctores , uel de eis ,
G 248b16 #2 MS➚ éis:
GL III 143.9quae cerni non possunt , ut supra dictum est . Virgilius in XI :
G 248b17 f MS➚m.l. virgilius: virgilius
G 249a m.s. a MS➚m.s. ...?
GL III 143.10« sed nunc est omnia quando /
GL III 143.11iste animus supra ».
GL III 143.12Terentius in adelphis :
GL III 143.13« iste tuus ipse sentiet /
GL III 143.14posterius »,
GL III 143.15cum de absente Aeschino dicat . ille quoque , cum est etiam relatiuum ,
GL III 143.16potest tam de absente quam de praesente accipi , ut :
GL III 143.17« sic Iuppiter ille monebat »,
GL III 143.18et :
GL III 143.19« tune ille Aeneas ?»,
GL III 143.20et :
GL III 143.21« ille ego , qui quondam gracili modulatus auena /
GL III 143.22carmen ».
GL III 143.23licet tamen per figuram conuersionis , id est κατ ᾽ ἀποστροφήν , absentis
GL III 143.24quasi praesentis loquendo uti secunda persona , ut Iuuenalis in II :
GL III 143.25« tune duos una , saeuissima uipera , cena , /
GL III 143.26tune duos ?».
GL III 143.27quomodo tamen apud Graecos additur ι quibusdam pronominibus ad
GL III 144.1uim significationis intendendam , ut ἐκεινοσί , οὑτοσί , ὁδί , sic etiam apud
GL III 144.2nos met , te , pte , ce appositae intendunt significationem , ut egomet ,
GL III 144.3tute , meapte , nostrapte , huiusce , de quibus , cum de pronomine
GL III 144.4tractabamus , latius diximus .
GL III 144.5definiuntur autem personae pronominum non solum demonstratione ,
GL III 144.6quae praesentium cognitionem sub oculis ostendit , sed etiam relatione ,
GL III 144.7quae absentium recognitionem habet . itaque bene dicebat Aristarchus ,
GL III 144.8coniuga esse personis pronomina , cum similiter et coniuncte per omnes
GL III 144.9personas definiuntur uel demonstratione uel relatione , uerba uero inconiuga ,
GL III 144.10cum in prima quidem et secunda persona finiuntur , in tertia uero non ,
GL III 144.11nisi praecipuus sit ad aliquem unum pertinens actus , ut fulminat et
GL III 144.12tonat de Ioue solo intellegimus , non quod uerbum tertiae personae
GL III 144.13finitum est , sed quod is , qui eius significationem agit , proprium habet
GL III 144.14hunc actum . manifestum est igitur , quod ideo diuersae sunt pronominis
GL III 144.15positiones in tertia persona , ne una uoce diuersae significentur personae .
GL III 144.16consequebatur enim , ut ipsae quoque infinitae essent , quomodo in uerbis
GL III 144.17tertiae personae , quod contrarium erat proprietati pronominum , quippe ,
GL III 144.18cum una dictio plura significat , infinitatis causa fit ; praeterea aliae
GL III 144.19quidem partes casuales a nominatiuo genetiuum et ceteros casus ad
GL III 144.20consequentiam nominatiui solent perficere .
GL III 144.21principalia uero pronomina , id est ego , tu , mei , tui , sui , mihi ,
GL III 144.22tibi , sibi , positiue magis per singulos casus declinantur , cum non potest
GL III 144.23ego secundum rationem casualium mei genetiuum adhibere , neque
GL III 144.24tamen mei genetiuus mihi et me oportune asciscit , numeris
G 249a8 b MS➚✍ #hand-notAm.d. asciscat: .i. assumat
GL III 144.25quoque positiue commutatis , ego , mei , nos ; tu , tui , uos . nullus enim
G 249a9 #1 MS➚ commotatís:
G 249 m.i. c MS➚m.i. Ox XV
GL III 144.26genetiuus , qui non ex nominatiuo fit , conuenienter declinatus potest
GL III 145.1numerum pluralem nominatiuo consequentem exhibere ; declinatus enim a
GL III 145.2nominatiuo congrue huic condeclinat tam sequentes casus quam numeros .
GL III 145.3itaque ἑτερόκλιτα , id est diuersiclinia , necessario consequetur aliquis
GL III 145.4nominatiuus aptus genetiuo , ex quo reliquae figurationes tam numerorum
GL III 145.5quam casuum redduntur , ut itineris genetiuus fecit itineri et itinera ,
GL III 145.6et ex hoc nominatiuus quoque itiner necessario accipitur ; similiter
GL III 145.7precis et uicis et frugis et lateris , qui sunt genetiui , faciunt
GL III 145.8preci et uici et frugi et lateri , et preces , uices , fruges ,
GL III 145.9lateres ; quapropter oportune inerunt nominatiui supra dictis nominibus et
GL III 145.10prex et uix et frux uel frugis et later . ergo mei genetiuus
GL III 145.11non declinatus , sed positiue factus consequentiam tam casuum quam
GL III 145.12numerorum recusauit , ille autem et iste et similia , cum genetiuum a
GL III 145.13nominatiuo habent declinatum , habuerunt etiam reliquos casus et numeros
GL III 145.14consequentes .
GL III 145.15sed forte quaerat aliquis cur consequentiam euitarunt pronomina et
GL III 145.16cur non omnia ? nominum positio inuenta est ad significationem
GL III 145.17qualitatum uel communium uel propriarum , quae sunt innumerabiles , ut homo ,
GL III 145.18Plato . et quoniam neque demonstrationem habent ea neque relationem ,
GL III 145.19quibus finiuntur personae pronominum , innumerabilis in eis , id est
GL III 145.20nominibus , positio fiebat , ut singulorum figuratio nominum singulis reddat
GL III 145.21suppositorum suam qualitatem , quare non mediocriter disturbant qualitatis
GL III 145.22significationem , cum in unam concidant uocem nominum positiones tam in
GL III 145.23propriis quam in appellatiuis . inde caruit definitione persona ea , quae in
GL III 145.24nomine ipso intellegitur ; nec mirum , cum propria quoque nomina ,
GL III 146.1quamuis ideo ponantur , ut unumquemque ab aliis omnibus discernant , incerta
GL III 146.2sint tamen , cum non possint omnes eius qualitates , quae illum separant
GL III 146.3ab aliis omnibus , ostendere absque demonstrationis auxilio , quae fit per
GL III 146.4pronomen . quamuis enim sciamus , quod poëta sit Virgilius et filius
GL III 146.5Maronis , cernentes eum , si posset fieri , nesciebamus , eius esse hoc nomen ,
GL III 146.6nisi si qui nobis eum demonstrans dixisset : hic est Virgilius .
GL III 146.7propter quod per singulas figurationes separatus nominatiuus exigebat obliquos
G 249b1 #1 MS➚m.l. . (exigebatur Ms. exigebat H.)
GL III 146.8casus congruos proprietatis suae , ne fieret significatio tam confusa . inde
GL III 146.9etiam genera necessario subeunt , ut cum qualitate figurationis discernant
GL III 146.10etiam genus . inde inuentae sunt etiam adiectiuae positiones , ut
GL III 146.11consequentia nominibus communibus uel propriis compleantur , ut equo albus
GL III 146.12uel fortis , Platoni uero sapiens uel bonus adicitur , Marti Gradiuus
G 249b7 #2 MS➚m.l. . (grandivus Ms. Gradivus H.)
GL III 146.13et alia multa , quae possunt accidere . unde etiam compositiones sunt
GL III 146.14inuentae , ut beneficus , maleficus , omnipotens , quae ex accidentibus
GL III 146.15conficiebantur [ quae sunt qualitatis uel quantitatis ]. pronomina uero
GL III 146.16ea , quae ad nihil aliud aspiciunt per demonstrationem nisi ad propriam
GL III 146.17aliquam substantiam et ad ei accidentes qualitates , quae possunt oculis
GL III 146.18conspici , ut album uel nigrum , longum uel breue ( uoce
GL III 146.19autem ipsa pronominis non manifestantur nisi substantiae ), iure
GL III 146.20plurimas recusauerunt uocum figurationes , quippe cum singulae earum per
GL III 146.21singulos casus pro omnibus accipiantur nominibus : in omnibus enim rebus
GL III 146.22substantiae quidem singulae sunt , qualitates uero multae , quae nomine
GL III 146.23uolunt intellegi . quod si uerum est , naturaliter abstitit ab eis nominum
GL III 146.24consequens declinatio , ne , cum pro omnibus accipiantur nominibus , uni
G 249b20 #3 MS➚m.l. . (pro omnibus: vel pro nominibus add. prima man. sup. lin.)
G 249b m.i. a MS➚m.i. spiritui sancto semper dignissima gloria
GL III 146.25eorum terminationi succedant . et cum unicam ad omnia , quae sunt ,
GL III 146.26habeant significationem , ut una uoce generali proprietates omnium
GL III 147.1demonstrent , unicam habuerunt etiam uocis declinationem , ut singulas uarient
GL III 147.2personarum et casuum prolationes , nulli obnoxia regulae , quae in unicis
GL III 147.3nec locum habere uocibus poterat . manifestum est autem , quod et prima
GL III 147.4et secunda persona , in quibus sola est demonstratio , singulas habent uoces .
GL III 147.5itaque genera quoque omnia non abscisa propriis terminationibus , sed per
GL III 147.6eundem finem congruam habuerunt positionem , quippe cum per ea
GL III 147.7demonstratio substantiam per se significat absque discretione generum . ille
GL III 147.8autem et ipse et hic et iste et is , quia in diuersis tertiis
GL III 147.9poterant esse personis absentibus uel praesentibus et longe uel iuxta positis ,
GL III 147.10definitionis causa manifestandae etiam genus cum consequenti declinatione
GL III 147.11acceperunt .
GL III 147.12quemadmodum nomina , sic etiam pronomina per singulos casus
GL III 147.13similiter cum uerbis construuntur . et nominatiuis quidem intransitiue ,
GL III 147.14obliquis uero transitiue uerba coniunguntur , ut Theoctistus uel iste currit ,
GL III 147.15Theoctisti uel istius misereor , Theoctisto uel isti praebeo ,
GL III 147.16Theoctistum uel istum uideo . ablatiuus etiam ceteros obliquos sequitur ,
GL III 147.17Theoctisto uel isto gaudeo ; nam uocatiuus quoque intransitiue
GL III 147.18secundis adiungitur uerborum personis , cum proprius sit naturaliter secundae
GL III 147.19personae , ut Theoctiste uel tu noster doctor legis uel lege .
GL III 147.20Virgilius in X :
GL III 147.21« uigilasne deum gens /
GL III 147.22Aenea ? uigila ».
GL III 147.23obliqui tamen constructionem uerborum , quae fit intransitiue cum
GL III 147.24nominatiuis , excipiunt transitiue , nisi sint uerba absoluta , ut
GL III 147.25Theoctistus uel iste uiuit , spirat , floret , uiget et similia : ea enim non egent
GL III 148.1obliquorum adiunctione , id est transitione in alias personas , affectus
GL III 148.2tamen singulorum ostendentibus uerbis , ut ego doceo illum uel
GL III 148.3Theoctistus docet Priscianum , ego doceor ab isto , tu doceris ab illo .
GL III 148.4sciendum autem , quod impersonalia , siue transitiue siue intransitiue
GL III 148.5proferantur , obliquis casibus iunguntur , nisi per defectionem proferantur :
GL III 148.6intransitiue , ut curritur a me pro curro uel statur a te pro
GL III 148.7stas uel sedetur ab illo pro sedet ille ; quamuis in eis quoque
GL III 148.8potest ipsa res intellegi uoce passiua , ut curritur cursus et
GL III 148.9bellatur bellum , unde etiam , si non addatur a quo , potest tamen sensum
GL III 148.10complere ipsius rei , quae agitur . Virgilius in VII :
GL III 148.11« certatur comminus armis ».
GL III 148.12Terentius in eunucho :
GL III 148.13« quid agitur ? :: statur ».
GL III 148.14transitiue , ut miseret me tui , pudet te mei , paenitet illum sui . mei
GL III 148.15autem et tui et sui genetiuos hic intellegimus primitiuorum , qui
GL III 148.16iidem et possessiuorum sunt genetiui . nec mirum , eandem uocem
GL III 148.17mutatione significationis ad aliam speciem transire , cum soleat diuersa
GL III 148.18significatio easdem uoces etiam ad alias partes transferre , ut nomina in
GL III 148.19aduerbia , « sublime uolat » pro sublimiter , « sole recens orto » pro recenter ,
GL III 148.20et contra aduerbia in nomina , ut « sponte sua », et « mane nouum », et
GL III 148.21participia in nomina , ut amans ὁ ἐραστής , sapiens ὁ σοφός ,
GL III 148.22doctus ὁ εὐπαίδευτος , factum τὸ ἔργον ; carent enim tempore in his
GL III 148.23significationibus . igitur non uoces magis ualent in partitione dictionum quam
GL III 148.24earum significationes .
GL III 148.25loco nominum pronomina ponuntur , non , ut quidam existimant ,
GL III 148.26propter nominum ignorantiam . quae enim ignorantia nominum est , cum dicat
GL III 148.27Aeneas ad Didonem :
GL III 149.1« ego te , quae plurima fando /
GL III 149.2enumerare uales »?
GL III 149.3sed manifestum , quod quia non possunt nomina in prima et secunda esse
GL III 149.4persona , ut ostendimus . at dicet aliquis : quid igitur ? non etiam
GL III 149.5ignoratis nominibus dicimus ego et tu ? ad quem respondendum est ,
GL III 149.6quod ex accidente hoc fit [ id est demonstratione propriae qualitatis ], cum
GL III 149.7similiter etiam cognita nomina pronominalem saepe exigunt constructionem .
GL III 149.8non minus tamen sic quoque loco eorum accipiuntur . ui enim proprium
GL III 149.9nomen intellegitur per pronomen : non dico uocis nomen , sed quod ex ea
GL III 149.10ostenditur , id est propria qualitas suppositi , in qua sunt propria nomina .
GL III 149.11quamobrem ad nihil utile pertinent pronomina , si carent personis
GL III 149.12ostendentis et eius , qui ostenditur . itaque cum scribuntur per se pronomina ,
GL III 149.13nimium infinita sunt , scilicet cum sua materia excidunt [ id est
GL III 149.14demonstratione qualitatis propriae ]. unde rationabiliter , qui sibi inuicem
GL III 149.15scribunt , solent nomina praeponere propria , quibus sine perfectio orationis
GL III 149.16non constaret , cum ponantur pronomina tam primae quam secundae
GL III 149.17personae propter accidentes actus tam scribenti quam illi ad quem scribit .
GL III 149.18praepositis igitur nominibus propriis , ut Cicero Bruto , ui ad ea
GL III 149.19demonstrationes faciunt pronomina . si enim ponam ego tibi et dudum
GL III 149.20scripsi , ostendit per pronomen ego nominis praepositum
GL III 149.21nominatiuum , per tibi autem datiuum secundae personae , qui loco datiui
GL III 149.22nominis praepositi accipitur . nec dubium est , quod sublatis nominibus
GL III 149.23antepositis etiam pronomina infinita fiunt .
GL III 149.24est autem causa , propter quam nomina non possunt accipi in prima
GL III 149.25et secunda persona , quam superius quoque diximus , uel quod substantiae
GL III 149.26et qualitates generales et communes et speciales et indiuiduae , in quibus
GL III 149.27sunt nomina , non habent certam discretionem personarum , ut puta
GL III 149.28omnis homo et substantia potest dici et animal et homo , et nominari
GL III 149.29Plato uel Cicero uel Virgilius uel quodcumque ex propriis nominibus
GL III 149.30potest imponi uni alicui ex omnibus . prima autem persona ad nullum
GL III 149.31pertinet nisi ad ipsum qui loquitur ; nec secunda ad alium nisi ad eum
GL III 150.1in quem intenditur sermo uel propter hoc autem uel etiam propter illud ,
GL III 150.2quod non ipsi nobis imponimus nomina , quod suum est primae personae ,
GL III 150.3nec ad eos qui nascuntur intendentes sermonem , quod est secundae
GL III 150.4personae , eorum positionem ( id est nominationem ) facimus . necesse est
GL III 150.5ergo in tertiam personam concedere nomina per omnes casus absque
GL III 150.6uocatiuo , qui primus transfert positionem a tertia persona ad secundam ,
GL III 150.7propterea quod per eum fit demonstratio praesens eius , in quem facta sit
GL III 150.8positio nominis . illud quoque manifestum , quod a nobis uerba facientes ,
GL III 150.9id est proferentes , ad alias debemus ea personas intendere . et apparet ,
GL III 150.10quod non licet nominibus uti , quod tertiarum sunt ea personarum , sed
GL III 150.11ratio exigit a prima ad secundam fieri uerba ; quamobrem subierunt
GL III 150.12pronomina , hoc quod non poterat nomen complentia , cum dicimus ego
GL III 150.13tibi scripsi .
GL III 150.14praedicta autem est causa , quapropter pronomen unum pro omnibus
GL III 150.15accipitur nominibus , id est quod demonstrationem uel relationem habet
GL III 150.16alicuius certae substantiae , quae in omnibus propriis est nominibus , una
GL III 150.17eademque uoce significanda . nemo tamen putet , quod nihil usus habeant
GL III 150.18tertiae pronomina personae , cum omnia nomina in eam possunt personam
GL III 150.19accipi , et dicat : si possent in prima et secunda inueniri nomina persona ,
GL III 150.20fortassis nec excogitarentur pronomina . nam possumus ad hoc dicere ,
GL III 150.21quod pronomina semel nominum loco nata ex accidente habuerunt etiam
GL III 150.22demonstrationem ; sub oculis enim omnes eorum personae plerumque
GL III 150.23cernuntur . itaque praecipuum habuerunt accidens demonstrationem , quae
GL III 150.24profecta per coniunctionem primae et secundae personae peruenit etiam
GL III 150.25ad tertiam . non igitur quod non habet tertias personas nomen , ideo
GL III 150.26excogitata sunt pronomina , sed quoniam expers est demonstrationis , quae
GL III 150.27est in pronominibus . itaque inest utrumque in illo Virgiliano :
GL III 150.28« hic Caesar et omnis Iuli /
GL III 150.29progenies »,
GL III 151.1satis necessarium . quia enim cernitur Augustus , demonstratione usus
GL III 151.2est per pronomen , quae nomine fieri non poterat hic ; ut autem
GL III 151.3qualitatem quoque propriam ostenderet personae , quam demonstraret , addidit
GL III 151.4Caesar .
GL III 151.5his itaque ita se habentibus certum est , quod , si dicam
GL III 151.6Priscianus scribo et his similia , sine dubio incongrue dico , nec propter
GL III 151.7aliud quid nisi propter personarum inconsequentiam : tertiae enim personae
GL III 151.8est nomen , uerbum uero primae ; est igitur consequens , quod in duabus
GL III 151.9tertiis profertur , ut Priscianus scribit . non tamen omnino ubique hoc
GL III 151.10obseruamus ; quae enim substantiam significant uerba uel nominationem ,
GL III 151.11asciscunt aptissime nomina et in prima et in secunda persona , id quod
GL III 151.12est in aliis inconsequens , ut « sum pius Aeneas », Cicero nominor et his
GL III 151.13similia , quamuis auctores inueniantur licentia solita utentes et aliis quoque
GL III 151.14uerbis primae uel secundae personae coniungentes nomina , ut Homerus :
GL III 151.15« Φοῖβον Ἀπόλλωνα χρυσάορον , ὅς σε πάρος γε /
GL III 151.16ῥύομαι ».
GL III 151.17Euripides in Hecuba :
GL III 151.18« ἥκω νεκρῶν κευθμῶνα καὶ σκότου πύλας /
GL III 151.19λιπὼν * Πολύδωρος ».
GL III 151.20idem in Bacchis :
GL III 151.21« ἥκω Διὸς παῖς τήνδε Θηβαίαν κατὰ /
GL III 151.22Διόνυσος ».
GL III 152.1Thucydides : « ἥκω Θεμιστοκλῆς παρά σε », in quibus omnibus
GL III 152.2deest ego ; nostri quoque , ut Iuuenalis in IIII :
GL III 152.3« nam cum sis conuiua mihi promissus , habebis /
GL III 152.4Euandrum , uenies Tirynthius aut minor illo /
GL III 152.5hospes »,
GL III 152.6deest enim tu .
GL III 152.7supra dictis uero , id est substantiuis , et sine pronomine bene omnes
GL III 152.8adiunguntur personae et uocatiuis uerbis . cum enim ipsa uerba per se
GL III 152.9substantiam uniuscuiusque propriam colligant uel substantiae nominationem ,
GL III 152.10necessario relictis pronominibus , quae ipsa quoque substantiam quantum
GL III 152.11ad uocem solam significant , ad nomina se applicant , quae propriam
GL III 152.12qualitatem demonstrant , ut homo sum , Apollonius uocor ; unde ego
GL III 152.13sum uel ego uocor per se nemo dicit , cum duplicata substantiae
GL III 152.14demonstratio sine qualitate nihil perfectum significaret . non erat enim
GL III 152.15possibile propriam positionem , quae significatur nomine proprio , attribuere
GL III 152.16uoci communi , id est ad omnes generaliter pertinenti , quod est pronomen ,
GL III 152.17si diceremus ego sum , ego nominor , uerba ad pronomen referentes .
GL III 152.18nam significationem non propriae qualitatis , sed quae communiter
GL III 152.19omnibus accidit essentiae demonstratiuae faceremus , ad quam pertinet ego .
GL III 152.20eadem est ratio in ceteris quoque personis . manifestum est igitur , quod ,
GL III 152.21quia confitentur suam positionem nominum supra dicta uerba , id est
GL III 152.22nominationem , euocant ea a tertia ad primam , quando dico Priscianus
GL III 152.23sum uel Cicero uocor , cum specialem substantiam , quam pronomen
GL III 152.24additum demonstraret , habeat in se ipsum uerbum substantiuum uel
GL III 152.25uocatiuum .
GL III 152.26itaque frequenter inuenimus , demonstratiuis pronominibus sitis non
GL III 152.27posita supra dicta uerba tamen intellegi , ut Virgilius in VI :
GL III 153.1« hic Caesar et omnis Iuli /
GL III 153.2progenies ».
GL III 153.3adeoque demonstratio huius est causa , quod aduerbiis quoque
GL III 153.4demonstratiuis saepe positis , non est necesse addere supra dicta uerba , ut
GL III 153.5Virgilius in I Aeneidos :
GL III 153.6« tune ille Aeneas , quem Dardanio Anchisae ?».
GL III 153.7idem in III :
GL III 153.8« nam Polydorus ego ».
GL III 153.9idem in eodem :
GL III 153.10« ecce tibi Ausoniae tellus , hanc arripe uelis ».
GL III 153.11nec non etiam nomine substantiae posito frequenter deficiunt uerba
GL III 153.12substantiua . Lucanus in I :
GL III 153.13« quis furor , o ciues , quae tanta insania ferri !».
GL III 153.14Virgilius in IIII Aeneidos :
GL III 153.15« quis tibi tum , Dido , cernenti talia sensus ! /
GL III 153.16quosue dabas gemitus !».
GL III 153.17et qualis tamen et quantus positis infinitis , pro quibus etiam
GL III 153.18quis ponitur , saepius deficiunt uerba substantiua , quomodo etiam
GL III 153.19participiis , ut Iuuenalis in IIII :
GL III 153.20« o qualis facies et quali digna tabella !».
GL III 153.21Virgilius in I Aeneidis :
GL III 153.22« certe hinc Romanos olim , uoluentibus annis , /
GL III 153.23hinc fore ductores reuocato a sanguine Teucri , /
GL III 153.24qui mare , qui terras omni dicione tenerent , /
GL III 153.25pollicitus »
GL III 153.26( non tamen etiam , si dicamus Cicero accuso , bene dicitur , ut si
GL III 153.27dicam Cicero sum ; non enim accusationis uerbum proprietatem sic
GL III 153.28significaret substantiae , quomodo substantiuum uerbum , uel nominationis ,
GL III 154.1quae per uocatiuum uerbum indicatur ). participiis quoque , quae tertiae
GL III 154.2sunt personae , quomodo nomina , substantiua bene sociamus uerba , ut
GL III 154.3possint loco trium uerbi personarum fungi , ut amatus sum , es , est ,
GL III 154.4doctus sum , es , est . quae si deficiant , infinita pro his subeunt
GL III 154.5nomina substantiae cum uerbo , ut ego sum , qui amor , id est ὁ
GL III 154.6φιλούμενος , uel tu es , qui amasti , id est ὁ φιλήσας ; haec enim desunt
GL III 154.7apud nos participia . et attende in his quoque quanta uis est substantiam
GL III 154.8significantium , quod et loco participii , quod et substantiam ipsius , qui
GL III 154.9agit uel patitur , et actum uel passionem significat , accipitur nomen
GL III 154.10substantiuum cum uerbo ( ut quid est amans ? qui amat , quid est
GL III 154.11nascens ? qui nascitur ) et loco uerbi participium cum uerbo
GL III 154.12substantiuo , ut pransus sum pro prandi , meritus sum pro merui . et
GL III 154.13nota , quod , cum et nomen , ut supra diximus , et uerbum substantiuum
GL III 154.14inuicem , hoc cum participio positum loco uerbi , illud cum uerbo loco
GL III 154.15participii fungitur , ad omnes quoque personas pronominum refertur : ego
GL III 154.16qui scripsi , tu qui scripsisti , ille qui scripsit . quomodo autem
GL III 154.17pronominibus uocatiua uerba non adiunguntur , sic nec participiis , quippe ad
GL III 154.18nominationem pertinentia . substantiua uero aptissime adiunguntur , cum
GL III 154.19actus uel passionis essentiam cum participiis significant , ut amatus
GL III 154.20sum , es , est .
GL III 154.21deinde dicendum de constructione pronominum ad uerba . obliqui
GL III 154.22casus pronominum omni modo ad uerba feruntur , quomodo et
GL III 154.23nominum , ut illius misereor , illi noceo , illum accuso , illo nitor . ex qua
GL III 154.24constructione intellegitur , qualis nascitur affectus personae , sed non
GL III 154.25reciprocatur , quod dicimus . non enim omnia uerba obliquos desiderant
GL III 154.26casus nominum uel pronominum , quomodo omnes obliqui casus uerba
GL III 154.27desiderant , quoniam quaedam ex his perfecta sunt et absoluta , quaedam
GL III 154.28defectiua , ut si dicam ambulat homo , uiuit , currit , sedet , similia ,
GL III 155.1quae sunt absoluta , non egent obliquis casibus ; sin dicam accusat ,
GL III 155.2uidet , insimulat , imperfecta sunt et egent obliquorum casuum
GL III 155.3adiunctione ad perfectionem sensus . sed de his oportunius separatim , cum
GL III 155.4de uerbi constructione tractemus , dicetur .
GL III 155.5quidam tamen putauerunt , perfectiorem esse uerborum
GL III 155.6constructionem , si pronomina assumant : ego scripsi tibi , ego loquor tibi et
GL III 155.7similia , cuius approbationem dicunt esse eam , quod , cum dicam ego
GL III 155.8quidem affui , tu uero non , si tollas pronomen , incongrua erit
GL III 155.9locutio . sed hoc facit hic maxime coniunctio quidem . itaque ego non
GL III 155.10arbitror , quod dicunt , uerum esse generaliter ; non enim omnimodo egent
GL III 155.11pronominibus uerba , idque affirmatur non ex poëtica solum constructione ,
GL III 155.12cui licet et deficere et abundare , sed ex communi elocutione doctorum et
GL III 155.13maxime a scriptorum constructione , qui sine metris scribentes perspicaci
GL III 155.14magis ea utuntur et ex ui ipsius orationis solent quod necessarium est
GL III 155.15apponere .
GL III 155.16cum manifestum est de obliquorum constructione , sciendum , quod
GL III 155.17insunt in quibusdam partibus orationis aliarum partium intellectus , ut , si
GL III 155.18dicam Aiax , intellego et unum per numerum singularem ; si dicam
GL III 155.19Anchisiades , intellego genetiuum singularem primitiui et filius cum
GL III 155.20nominatiuo singulari ; si dicam diuinitus , intellego nomen cum ex
GL III 155.21praepositione [ id est ex diis ]; si dicam fortior , intellego magis et
GL III 155.22positiuum primitiui [ id est fortis ]. innumerabilis est huiuscemodi
GL III 155.23exemplorum copia . nec est dicendum , quod , si dicam Anchisiades , deest et
GL III 155.24debet ei addi filius ( et si addatur , poëtica est licentia , quomodo et
GL III 155.25praepositiones solent addere et minuere , ut Terentius in Andria :
GL III 155.26« ad te aduenio spem , salutem , auxilium * expetens ».
GL III 155.27Virgilius in I Aeneidos :
GL III 155.28« scelere ante alios immanior omnes »;
GL III 156.1ante enim cum comparatiuo positum auctionem auctioni addit .
GL III 156.2Terentius in Andria :
GL III 156.3« post deinde , /
GL III 156.4quod iussi , ei † dare bibere »,
GL III 156.5abundat post . idem in eadem :
GL III 156.6« per * nimium , non laudo »,
GL III 156.7per superuacuum esse uidetur , quamuis amplioris significationis causa
GL III 156.8potest accipi . idem in eadem :
GL III 156.9« abhinc triennium »
GL III 156.10pro hinc . Virgilius in I :
GL III 156.11« Italiam fato profugus »,
GL III 156.12deest ad praepositio ), neque si dicam Aiax , quod est singulare , deest
GL III 156.13unus .
GL III 156.14in uerbis igitur similiter accidunt , quae una cum eis intelleguntur ,
GL III 156.15ut in indicatiuis ipsa indicatio et , quae ex ea intellegitur , affirmatio . unde
GL III 156.16ad interrogationes respondentes etiam aduerbium confimatiuum uel non
GL III 156.17uel uerbum indicatiuum reddimus , utpote habens in se affirmationem , ut
GL III 156.18interrogandi legis ? etiam uel non respondemus uel lego . sed et
GL III 156.19de his in constructione uerborum subtilius tractabimus .
GL III 156.20inest etiam singularis numerus in uerbo scribo nec eget , ut
GL III 156.21addatur unus , manifestumque , quod etiam nominatiuus pronominis inest in
GL III 156.22uerbo . ergo si supra dicta non desunt , quia intelleguntur , nec pronomen
GL III 156.23deest , nec tamen , si addatur , uituperanda fit constructio . est enim quando
GL III 156.24amplioris causa significationis adduntur ea , quae possunt , etsi non
GL III 156.25addantur , intellegi , ut legis ? etiam lego ; ecce enim hic , quamuis
GL III 156.26aduerbium etiam per se positum intellectum uerbi habeat praedicti in
GL III 156.27interrogatione , tamen additum non fecit uitiosam orationem , sed magis
GL III 157.1certiorem ; firmior enim fit promissio duplici confirmatione . similiter unum
GL III 157.2hominem dicimus ambulare ad diuersorum multitudinem , non quod ipsi
GL III 157.3homini , cum singulariter dicimus , non inhaereat etiam unius numeri
GL III 157.4intellectus . iterum ad omnium abnegationem dicimus nullus ambulat ,
GL III 157.5neminem inueni , singulari numero numerum adiungentes singularem .
GL III 157.6eodem igitur modo , cum absoluta et non discretiua inest prolatio ,
GL III 157.7dicimus absque pronomine disputo , disputas ; sin autem alicuius rei
GL III 157.8discretionem uolumus manifestare , addimus pronomen , cuius proprium est
GL III 157.9discernere personas : non enim , ut indicemus personam , hoc facimus , eam
GL III 157.10enim habent in se uerba . unde infinita eorum , quia deficiunt personis ,
GL III 157.11egent uerbis indicatiuis , ut quod deest ex his assumant . ergo discretionis
GL III 157.12causa , et maxime si coniunctio assumitur , pronomen additur uerbo , ut
GL III 157.13ego quidem affui , tu uero non uel ego quidem scripsi , ille uero legit ,
GL III 157.14uel amplioris causa significantiae , in quo tamen ad alios omnes uidetur
GL III 157.15fieri discretio , ut Cicero in I inuectiuarum : « nos , nos , dico aperte ,
GL III 157.16nos consules desumus », intellegimus enim , quod nemo alius nisi nos .
GL III 157.17Terentius in Andria :
GL III 157.18Ǡ ego tibi , furcifer , si uiuo , /
GL III 157.19† ostendam , quid sit pericli dominum fallere , /
GL III 157.20et illi patrem ».
GL III 157.21et prima quidem uel secunda persona uerborum , nisi discretionis uel
GL III 157.22significationis causa , non egent pronominibus , quippe cum sint finitissimae
GL III 157.23singulisque uocibus pares habeant et praesentes demonstrationes ; tertiae
GL III 157.24uero cum sint innumerabiles , una uerbi uoce utentes necessario
GL III 157.25confusionem faciunt infinitam . itaque conuenienter ad eam discernendam
GL III 157.26pronomina , quae sunt finita , adiunguntur tertiis uerbi personis , ut per
GL III 157.27eorum adiectionem incerta significatio finiatur , ut scribit hic , scribit
GL III 157.28ille , scribit ipse , scribit is , scribit idem . Sallustius in
GL III 158.1Catilinario : « uerum enimuero is demum mihi uiuere atque frui
GL III 158.2anima uidetur ». is in hoc loco et relatiuum et discretiuum est ad
GL III 158.3omnes .
GL III 158.4impersonalia quoque uerba , cum per se infinita sint , personarum et
GL III 158.5numerorum additione pronominum definiuntur et loco perfectorum per
GL III 158.6omnes modos accipiuntur uerborum , ut curritur a me , a te , ab illo , a
GL III 158.7nobis , a uobis , ab illis ; imperatiuo , curratur a te , ab illo , a nobis ,
GL III 158.8a uobis , ab illis ; similiter optatiuo , utinam curreretur a me , a te , ab
GL III 158.9illo , a nobis , a uobis , ab illis ; sic etiam per cetera , frequentissime
GL III 158.10tamen sine additione pronominum proferuntur et ipsum actum significant ,
GL III 158.11licet deficiant pronomina , ut Iuuenalis in III :
GL III 158.12« curritur ad uocem iucundam et carmen amicae /
GL III 158.13Thebaidos ».
GL III 158.14Virgilius in I Aeneidos :
GL III 158.15« o dea , si prima repetens ab origine pergam , /
GL III 158.16et uacet annales nostrorum audire laborum »,
GL III 158.17deest enim tibi . idem in eodem :
GL III 158.18« mecumque fouebit /
GL III 158.19Romanos , rerum dominos , gentemque togatam . /
GL III 158.20sic placitum »,
GL III 158.21deest mihi .
GL III 158.22et passiuam quidem uocem habentia ablatiuo uel datiuo more
GL III 158.23passiuorum coniunguntur et intransitiue intelleguntur , ut curritur a me
GL III 158.24uel mihi ; actiuam uero , si sint a perfectis uerbis , eorum
GL III 158.25constructionem seruant , ut iuuat me , quia iuuo te ( Virgilius in II
GL III 158.26georgicon :
GL III 158.27« et iuuat undantem buxo spectare Cytorum »);
GL III 158.28placet mihi , quia placeo tibi ; contingit mihi , quia contingo tibi .
GL III 158.29similiter euenit , accidit , cetera quoque datiuo copulantur et intransitiua sunt ,
GL III 158.30ut licet , uacat , libet mihi , exceptis his , quae accusatiuum simul et
GL III 158.31genetiuum assumunt : paenitet , pudet , taedet , piget , miseret me illius .
GL III 159.1duo inueniuntur , quae , cum genetiuis aliorum omnium casualium
GL III 159.2applicantur , quinque tamen solis pronominibus , quorum similes sunt
GL III 159.3genetiui primitiuorum genetiuis deriuatiuorum , ne concidant , ablatiuo
GL III 159.4possessiui pro genetiuo primitiui construuntur , ut interest mea , tua , sua ,
GL III 159.5nostra , uestra , similiter refert mea , tua , sua , nostra , uestra ( in quibus
GL III 159.6subauditur in re , id est in utilitate mea , tua , sua , nostra , uestra ).
GL III 159.7nam si dicamus , interest uel refert mei , tui , sui , nostri , uestri ,
GL III 159.8non ad primitiuam personam , sed ad possessionem intellegitur : interest
GL III 159.9mei filii uel fratris uel tui uel sui uel nostri uel uestri . cum
GL III 159.10ceteris enim quoque omnibus casualibus , id est nominibus , pronominibus ,
GL III 159.11participiis , supra dicta uerba coniuncta genetiuum exigunt casum , ut
GL III 159.12diximus , ut interest imperatoris , interest meorum natorum , interest
GL III 159.13docentis ( id est pro docenti ). nam participia tam nominum quam uerborum
GL III 159.14sibi defendunt structuram .
GL III 159.15et uerborum quidem constructionem seruant , quando uel absoluta uel
GL III 159.16transitiua sunt ad alia casualia , quibus ad consequentiam uerbi
GL III 159.17coniunguntur : absoluta , ut spirans uiuo , ambulans cogito , quia et spiro et
GL III 159.18ambulo absoluta sunt ; transitiua , misereor tui , miserens tui ; noceo tibi ,
GL III 159.19nocens tibi , laudo te , laudans te ; potior illa re , potiens illa re . et
GL III 159.20haec quidem secundum uerbum ; secundum nomen autem participia
GL III 159.21construuntur , quod , quemadmodum uerba uel intransitiue cum nominatiuo uel
GL III 159.22transitiue cum obliquis nominum ponuntur , sic etiam cum participiis
GL III 159.23intransitiue , ut Virgilius scribens floret , ego intellegens delector , transitiue ,
GL III 159.24ut egeo miserantis , consentio miseranti , uideo miserantem , potior
GL III 159.25miserante . hae enim constructiones quoque obliquorum ad similitudinem
GL III 159.26nominum et pronominum fiunt , ut indigeo illius , indigeo pascentis , faueo
GL III 159.27legenti , quomodo faueo amico , faueo illi ; accuso illum , accuso
GL III 159.28hominem , similiter accuso legentem ; dignor te laude , dignor te illa , dignor
GL III 160.1te celebrante . est tamen quando in nominum uim transeunt participia
GL III 160.2et genetiuo coniunguntur relicta uerborum ordinatione , ut fugitans lites
GL III 160.3participium est , « fugitans litium » nomen ; amans illum similiter
GL III 160.4participium , amans illius nomen , unde et comparatur amantior ,
GL III 160.5amantissimus ; praefectus urbi participium , quia et praeficior urbi ,
GL III 160.6praefectus urbis nomen . participium autem comparationem habere non potest ,
GL III 160.7cum loco uerbi fungatur , quod comparatione penitus caret , quantum in
GL III 160.8sua uoce : nam adiectione aduerbii possunt comparari , ut Virgilius in I :
GL III 160.9« quam Iuno fertur terris magis omnibus unam /
GL III 160.10posthabita coluisse Samo »,
GL III 160.11magis coluisse ; similiter participio additur , magis hunc colens quam illum .
GL III 160.12et ad nomen quidem loco uerbi fungitur , ad uerbum uero loco nominis ,
GL III 160.13ut faciens eloquentem dico pro qui facit eloquentem , et laudo
GL III 160.14legentem , quomodo laudo lectorem ; nec mirum pro utroque fungi , cum
GL III 160.15utrique accidentia possideat .
GL III 160.16et sciendum , quod , si praeponatur coniunctio casuali , necesse est
GL III 160.17aliam quoque partem casualem copulari et ad utramque uerbum referri , ut
GL III 160.18et Dionysius loquitur et Trypho , et Apollonius scripsit et ego , et
GL III 160.19uigilans proficit et legens ; et contra , si uerbo praeponatur coniunctio , necesse
GL III 160.20est aliud uerbum ei coniungi et ad utrumque aliquid casuale referri , ut et
GL III 160.21scribit et legit Trypho , et pugnat et uincit Aeneas . licet tamen uerba
GL III 160.22primae uel secundae personae repetenti nihil casualium adiungere et
GL III 160.23perfectam orationem ostendere , ut et lego et intellego , et doceo et doceor , et
GL III 160.24scribis et cogitas ; nam ipsa demonstratio loco casualis alicuius fungitur ,
GL III 160.25cum et pronomen et nomen per eam intellegitur , tam in prima quam in
GL III 160.26secunda persona ; nam tertia uerbi persona , quae infinita est , eget aliquo
GL III 160.27casuali . quod autem fit in nomine , hoc etiam in aduerbio , quod ui
GL III 160.28adiectiuum est uerbi , exigit ratio fieri , ut et bene et docte scribit . necesse
GL III 160.29est enim , coniunctiones praepositas uel diuersas personas coniungere , quae
GL III 161.1sunt in casualibus , uel qualitates , quae sunt in aduerbiis , communiter
GL III 161.2autem actum uel passionem consequi , quae est in uerbo uel in participio ,
GL III 161.3uel actus copulari , communes autem personas consequi , uel qualitates ipsi
GL III 161.4actui accidentes geminari , et tunc actum inferre . si enim non
GL III 161.5praeponatur coniunctio , licet diuersas inferre partes , ut scribit Dionysius et
GL III 161.6Trypho ; scribit Dionysius et legit . si enim praeponam coniunctionem
GL III 161.7dicendo et scribit Dionysius , necesse est alterum uerbum subiungere et
GL III 161.8dicere et scribit Dionysius et legit ; rursus si dicam et Dionysius
GL III 161.9scribit , necesse est alterum casuale inferre et dicere et Dionysius scribit
GL III 161.10et Apollonius , quippe cum praeposita coniunctio copulatiua uel disiunctiua
GL III 161.11omnimodo consimilem cogit partem repetere , id est uel casualem uel
GL III 161.12carentem casu , et eundem casum uel modum , ut et scribo et intellego , uel
GL III 161.13scribo uel intellego ; et meus seruus et tuus , uel meus seruus uel tuus .
GL III 161.14sciendum tamen , quod licet genetiuis in huiuscemodi constructione
GL III 161.15copulare nominatiuos possessiuorum , quippe qui uim genetiuorum
GL III 161.16primitiuorum suorum possident , ut pulcherrimi sunt et Homerici uersus et
GL III 161.17Virgilii ; similiter licet dicere Agamemnonius filius et Menelai filia sociati
GL III 161.18sunt ; frater noster et uestrum ; meus seruus et illius . nec solos
GL III 161.19nominatiuos possessiuorum , sed quoscumque casus bene possumus cum
GL III 161.20genetiuis possessiue prolatis coniugare , ut meus est ager et fratris ; tua est
GL III 161.21ciuitas et omnium ; mei filii est hereditas et cognatorum ; meo seruo et
GL III 161.22fratris ; meum amicum et patris ; mi fili et uxoris meae ; meo filio delector et
GL III 161.23castae matris . similiter omnia possessiua possunt proferri , tam nomina
GL III 161.24quam pronomina . genetiuos quoque et ablatiuos inuenimus coniungi uerbo
GL III 161.25impersonali , quod est interest et refert , de quibus supra diximus , ut
GL III 161.26interest mea et patris , refert tua et imperatoris .
GL III 162.1modos quoque , ut diximus , necesse est supra dictis coniunctionibus
GL III 162.2praepositis eosdem plerumque adiungi , ut et legis et discis , aut legis aut
GL III 162.3discis ; et lege et disce , aut lege aut disce ; utinam et legeres et disceres ,
GL III 162.4utinam aut legeres aut disceres ; cum et legas et discas , cum aut legas aut
GL III 162.5discas ; cupis et legere et discere , cupis aut legere aut discere . licet
GL III 162.6tamen uariare , ut et legisti et lege ; et legisti et utinam legas .
GL III 162.7casus quoque eosdem sociari exigunt copulatiuae uel disiunctiuae ,
GL III 162.8praepositae uel interpositae coniunctiones , quando unum uerbum ad eos
GL III 162.9refertur , ut et ego et tu legimus , uel mei uel tui miseretur , et mihi et tibi
GL III 162.10prodest , uel me uel te laedit , uel Virgilio uel Cicerone delector .
GL III 162.11his constructionibus inueniuntur contraria quaedam apud auctores ,
GL III 162.12licet non repetantur coniunctiones supra dictae , sed interponantur , quomodo
GL III 162.13si repetantur . Virgilius in I Aeneidos :
GL III 162.14« succinctam pharetram et maculosae tegmine lyncis »;
GL III 162.15sed melius in quibusdam codicibus sine m pharetra ablatiuus inuenitur ;
GL III 162.16quidam tamen lyncis cursum a communi accipiunt . idem in VII :
GL III 162.17« quod scelus aut Lapithis tantum aut Calydona
GL III 162.18merentem »;
GL III 162.19sed melius hic quoque in quibusdam inuenitur :
GL III 162.20« quod scelus aut Lapithis tantum aut Calydone
GL III 162.21merente »,
GL III 162.22uel :
GL III 162.23« aut Lapithas tantum aut Calydona merentem ».
GL III 162.24eandem quaestionem habet etiam illud :
GL III 163.1« iustitiane prius mirer , belline laborum ».
GL III 163.2sed inuenitur etiam :
GL III 163.3« iustitiaene prius mirer »,
GL III 163.4quod est aptius ; similes enim haec quoque coniunctio dubitatiua uel
GL III 163.5interrogatiua exigit casus ; hoc autem saepe fit , ubi anceps est constructio
GL III 163.6dictionum ; nam et succingor hanc rem et succingor hac re dicimus .
GL III 163.7Virgilius in VI :
GL III 163.8« palla succincta cruenta »,
GL III 163.9idem in IIII Aeneidos :
GL III 163.10« tuumque
GL III 163.11dulce caput , magicas inuitam accingier artes ».
GL III 163.12[ et :
GL III 163.13« Mars perdere gentem /
GL III 163.14immanem Lapithum ualuit , concessit in iras /
GL III 163.15ipse deum antiquam genitor Calydona Dianae , /
GL III 163.16quod scelus aut Lapithis tantum aut Calydone
GL III 163.17merente »,
GL III 163.18et :
GL III 163.19« quod scelus aut Lapithas tantum aut Calydona
GL III 163.20merentem »].
GL III 163.21utrumque bene dicitur et miror te iustitia et iustitiae . et rectius
GL III 163.22quidem , ad praepositum casum esse etiam consequentem interposita
GL III 163.23coniunctione , non tamen penitus absque ratione esse uidetur , si quid tale inueniatur
GL III 163.24apud auctores .
GL III 163.25pronominum obliquis casibus coniuncta uerba duas exigunt personas ,
GL III 163.26afficientis et afficiendi , id est agentis et patientis , ut misereris mei , das
GL III 164.1mihi , uides me , dignaris me . similiter in omnibus casualibus et in
GL III 164.2reciprocationibus personarum , hoc est quando eadem persona et agit et
GL III 164.3patitur , utimur eisdem constructionibus , ut misereor mei , inuides tibi , orat
GL III 164.4se ille et similia .
GL III 164.5nulla praepositio per compositionem potest pronomini adiungi .
GL III 164.6itaque per solam appositionem obliquis casibus eorum praeponitur : apud
GL III 164.7Graecos quidem fere omnibus , apud nos uero accusatiuo soli uel ablatiuo ,
GL III 164.8ut ad nos , in nobis . nominibus uero praepositiones adiciuntur , tam
GL III 164.9per appositionem quam per compositionem : compositionem quidem , quae
GL III 164.10fit in nominatiuo , cuius seruant compositionem etiam obliqui , ut indoctus ,
GL III 164.11indocti , indocto , indoctum , indocte , per appositionem uero supra dictis
GL III 164.12duobus obliquis casibus . uerbis uero et aduerbiis per solam compositionem
GL III 164.13adiunguntur praepositiones , participiis autem tam secundum uerbi
GL III 164.14compositionem quam secundum nominis appositionem , ut perlegens a perlego ,
GL III 164.15efficiens ab efficio , ad legentem , a legente ut ad puerum , a puero .
GL III 164.16sciendum tamen , quod recta ordinatio exigit , ut pronomen uel nomen
GL III 164.17praeponatur uerbo , ut ego et tu legimus , Virgilius et Cicero scripserunt ,
GL III 164.18quippe cum substantia et persona ipsius agentis uel patientis , quae per
GL III 164.19pronomen uel nomen significatur , prior esse debet naturaliter quam ipse
GL III 164.20actus , qui accidens est substantiae . licet tamen et praepostere ea proferre
GL III 164.21auctorum usurpatione fretum .
GL III 164.22prima et secunda persona uel in se reciprocantur , id est refringuntur ,
GL III 164.23uel in alias diuersas transeunt , cum non absolutis uerbis adiunguntur . in
GL III 164.24sese quidem reciprocantur , ut misereor mei , misereris tui ; noceo mihi ,
GL III 164.25noces tibi ; laudo me , laudas te ; in alias uero diuersas transeunt , ut
GL III 164.26misereor illius , misereris mei ; noceo tibi , noces illi ; laudo te , laudas illum .
GL III 164.27tertia uero persona non solum eadem patitur , sed etiam in aliam tertiam
GL III 165.1extrinsecus potest transire , quippe cum diuersae in ea possunt esse
GL III 165.2personae , quod in prima et secunda non inuenitur , quippe cum sint et
GL III 165.3uocibus unicae , ut iste accusat illum et ille hunc , et in se reciprocatur
GL III 165.4eadem , ut ille accusat se . prima autem in aliam primam transire non
GL III 165.5potest nec secunda in aliam secundam , scilicet quia nec possunt esse
GL III 165.6diuersae primae et secundae , sed uel in se reciprocantur , ut supra dictum
GL III 165.7est , uel transit prima in secundam uel tertiam et secunda in primam uel
GL III 165.8tertiam , ut uideo te et uideo illum ; uides me et uides illum . tres
GL III 165.9igitur personae eandem quidem habent constructionem : reciprocam unam ,
GL III 165.10ut prosum mihi , prodes tibi , prodest sibi , transitiuam uero prima
GL III 165.11quidem et secunda ad binas personas , ut prosum tibi , prosum illi , prodes
GL III 165.12mihi , prodes illi , tertia uero ad tres , superat enim hac una , quod tertia
GL III 165.13in aliam tertiam transitiue profertur , ut ille prodest mihi , prodest tibi ,
GL III 165.14prodest isti .
GL III 165.15possessiua tamen , quia duas continent personas , id est possessoris
GL III 165.16et possessionis , necessario tribus constructionibus ordinantur , cum eorum
GL III 165.17primitiua duas habent , reciprocam uel sui passam , quam Graeci ἰδιοπαθῆ
GL III 165.18uocant et transitiuam : sui passam , ut uideo memet , transitiuam , uideo
GL III 165.19te uel illum .
GL III 165.20possessiua uero modis construuntur tribus , cum uerba uel a
GL III 165.21possessore in possessionem uel a possessione in possessorem uel extrinsecus
GL III 165.22transferantur : a possessore in possessionem , ut doceo meum filium ,
GL III 165.23doces tuum discipulum , docet ille suum auditorem ; a possessione uero in
GL III 165.24possessorem , ut paret mihi meus filius , paret tibi tuus cliens , paret illi
GL III 165.25suus seruus ; extrinsecus , ut doces tu uel docet ille meum filium ,
GL III 165.26doceo ego uel ille tuum filium , doceo ego uel tu suum illius filium . sed
GL III 165.27melius hoc per retransitionem dicitur , ut rogat ille , ut doceam suum
GL III 166.1filium . cum sit enim relatiuum , exigit , ut prius cognoscatur persona
GL III 166.2possessoris sui , ad quam referatur .
GL III 166.3et sciendum , quod omnia ista possessiua possessoris quidem
GL III 166.4personam secundum primitiuum significant , possessio uero ipsa tertiae est
GL III 166.5personae , ut meus , tuus , suus , quomodo et nomina , quibus coniunguntur ,
GL III 166.6ut meus pater , tuus filius , excepto uocatiuo , qui solus in primae
GL III 166.7personae possessiuis inuenitur , cum secundae copulatur personae , ut « mi
GL III 166.8pater », « o mea tu », « o noster Chremes ». omnia tamen possessiua in
GL III 166.9genetiuos primitiuorum etiam uerbis sociata possunt resolui , ut amicum meum
GL III 166.10moneo pro amicum mei , et Euandrium filium Turnus interfecit pro
GL III 166.11Euandri filium , et Daunius filius ab Aenea uictus est pro Dauni filius ;
GL III 166.12hoc autem interest , quod uoce possessiui genus et casus et numerus ipsius
GL III 166.13possessionis ostenditur . et substantiua quidem uerba possessiuis coniuncta
GL III 166.14ad possessores referuntur , ut tuus sum filius , meus es pater , suus est
GL III 166.15illius seruus , in una autem eademque persona possessor simul et
GL III 166.16possessio intransitiue intellegi non potest , nisi figurate dicat aliquis meus ego
GL III 166.17sum et seruus et dominus et similia . Persius :
GL III 166.18« uindicta postquam meus a praetore recessi »,
GL III 166.19et Euripides :
GL III 166.20« ἐγὼ δ ᾽ ἐμός εἰμι ».
GL III 166.21sin autem aliquibus ea uerbis sociamus ad ipsarum possessionum actum
GL III 166.22uel passionem pertinentibus , necesse est , cum in prima et secunda esse
GL III 166.23intelleguntur , primitiua quoque eis pronomina adiungi , quomodo etiam in
GL III 166.24omnibus solet fieri nominibus , ut tu meus filius legis , ego tuus pater
GL III 166.25doceo et tu Virgili doces , ego Priscianus doceor . in eis enim
GL III 166.26constructionibus uerba , quae non substantiam significant , ad ipsas
GL III 166.27possessiones , non ad possessores pertinent , id est quando nominatiuis
GL III 166.28possessiuorum adiunguntur uerba . sin autem in una eademque persona uerbum
GL III 166.29obliquo coniungatur pronominis casui , necesse est reciprocationem , id est
GL III 166.30sui passionem , fieri et eandem personam agere aliquid in se simul et a se
GL III 167.1pati , ut misereor mei , inuideo mihi , incuso me . et sciendum , quod
GL III 167.2Graeci quidem compositis utuntur pronominibus in sui passione , id est
GL III 167.3ἰδιοπαθείᾳ , ut ἐμαυτὸν διδάσκω , σαυτὸν διδάσκεις , ἑαυτὸν διδάσκει . et hoc
GL III 167.4idem etiam in possessionem transitione facta a possessore faciunt , id est
GL III 167.5genetiuo composito primitiui pronominis utuntur pro obliquo possessionis ,
GL III 167.6ut τοῦ ἐμαυτοῦ οἴκου ἀντιποιοῦμαι , τὸν σαυτοῦ δοῦλον τύπτεις , τὸν ἑαυτοῦ
GL III 167.7υἱὸν παιδεύει . pro his autem omnibus Latini simplicibus utuntur
GL III 167.8pronominibus Homerum sequentes , qui simplicibus ubique etiam pro
GL III 167.9compositis utitur pronominibus : mei misereor et mei filii misereor ; mihi
GL III 167.10noceo et mei filio noceo ; me accuso et mei filium accuso . saepe tamen
GL III 167.11etiam in reciprocationibus solemus uti assumentibus syllabas pronominibus ,
GL III 167.12quibus discretionis quoque causa utimur , ut mihimet inuideo , tibimet ipsi
GL III 167.13noces , sibimet ipsi prodest .
GL III 167.14illud quoque notandum , quod possessiua pronomina primae et
GL III 167.15secundae personae siue possessoris sui siue extrinsecus personis bene
GL III 167.16copulantur tam agentia quam patientia siue in se ipsa reflectantur [ id est
GL III 167.17reciprocentur ], ut meus filius uel tuus diligit me , diligit te , diligit illum ,
GL III 167.18diligit se ; filium meum uel tuum diligo ego , diligis tu , diligit ille .
GL III 167.19tertiae uero personae possessiuum sine uoce altera significante possessorem
GL III 167.20suum non potest adiungi alii personae per se : si enim dicam suus
GL III 167.21seruus ministrat mihi uel tibi , soloecismum facio , quod in possessiuo
GL III 167.22primae et secundae personae , sicut ostendimus , recte construitur , cum
GL III 167.23quacumque persona copuletur ( nec mirum , cum primae et secundae
GL III 167.24possessiua finitas habeant possessorum personas , quippe in unicis uocibus
GL III 168.1primitiuorum constitutas et demonstratiuis ), tertiae uero personae possessiuum
GL III 168.2non solum ad omnes uoces pronominum tertiae personae , uerum etiam
GL III 168.3nominum potest referri , ut suus istius , illius , ipsius , hominis , sine
GL III 168.4quibus additis perfectum sensum non habet . idem fit et per obliquos : ille
GL III 168.5uel iste uel homo suae opis indiget , suo filio parcit , suum morem
GL III 168.6sequitur . nec mirum hoc fieri in tertiae personae possessiuo , cum uim
GL III 168.7genetiui possideat sui primitiui , quod uel reciprocum [ id est sui passum ,
GL III 168.8ἰδιοπαθές ] est , uel retransitiuum , in quo necesse est prius personae tertiae
GL III 168.9significationem uoce aliqua fieri , ad quam iste genetiuus uel reliqui eius
GL III 168.10casus referantur , ut ille sui miseretur , ille sibi donat , Virgilius se celebrat .
GL III 168.11et pro composito Graeco ἑαυτοῦ , ut diximus , accipitur , quod apud
GL III 168.12Graecos quidem in tribus inuenitur personis et uel in se reflectit actum suum
GL III 168.13uel in possessionem suam , ut ἐμαυτοῦ κήδομαι καὶ τοῦ ἐμαυτοῦ δούλου
GL III 168.14κήδομαι , σαυτὸν τύπτεις καὶ τὸν σαυτοῦ δοῦλον τύπτεις , ἑαυτῷ χαρίζεται
GL III 168.15καὶ τῷ ἑαυτοῦ ἀκροατῇ χαρίζεται . igitur apud Latinos supra dictorum
GL III 168.16compositorum pronominum nisi in tertia non habemus significationem
GL III 168.17persona , id est sui , sibi , se , a se , ideoque etiam nominatiuo caret ,
GL III 168.18quomodo supra dicta apud Graecos composita . et illi quidem , siue ἰδιοπάθεια
GL III 168.19sit [ id est reciprocatio uel sui passio ], siue in possessiua transitio fiat ,
GL III 168.20utuntur supra dictis compositis , ut ostendimus , nos uero primitiuis quidem
GL III 168.21sui , sibi , se , a se uel per reciprocationem , ut sui potitur , sibi
GL III 168.22indulget , uel per retransitionem utimur , ut hortatur me ille ut sui potiar ,
GL III 168.23rogat te ille ut sibi indulgeas , possessiuis uero , cum in ea possessorum
GL III 168.24fiat transitio , ut sui serui miseretur et suo seruo prodest et suum
GL III 168.25seruum diligit . nec aliter tamen potest supra dictum possessiuum tertiae
GL III 168.26personae construi cum aliis extrinsecus personis nisi per retransitionem ,
GL III 169.1quomodo et primitiuum eius , id est nisi prius a possessore eius
GL III 169.2proficiscatur in aliam uerbum personam et sic ab illa rursus ad possessionem
GL III 169.3tertiae , sicut et ad se , ut rogat me ille , ut suus seruus ministret mihi uel
GL III 169.4tibi ; precatur , ut sui patris miserear ; petit te , ut suo prosis filio ;
GL III 169.5obsecrat Cicero Varronem , ut suum erudiat natum . et notandum , quod , cum
GL III 169.6a tertia in tertiam fit retransitio personam , in dubium uenit possessio , ad
GL III 169.7quam pertineat earum , ut rogat iste illum , ne suo noceat filio ,
GL III 169.8ambiguum , cuius suo filio , istius an illius , id est rogantis an eius qui
GL III 169.9rogatur , quomodo et apud Graecos παρακαλεῖ Πλάτωνα Ἀριστοτέλης , ἵνα
GL III 169.10τὸν ἑαυτοῦ φίλον παιδεύσῃ dubium fit , utrum Platonis an Aristotelis
GL III 169.11suum .
GL III 169.12omnium possessiuorum tam nominum quam pronominum per
GL III 169.13quemcumque casum prolatorum loco licet genetiuis uti primitiuorum , ut Euandri
GL III 169.14filius pro Euandrius filius et Euandri filii pro Euandrii filii et
GL III 169.15Euandri filio pro Euandrio filio et Euandri filium pro Euandrium
GL III 169.16filium et Euandri fili pro Euandrie fili et ab Euandri filio pro ab
GL III 169.17Euandrio filio . similiter per omnes casus tam singulares quam plurales
GL III 169.18licet tam pronominibus quam nominibus uti . itaque licet genetiuos
GL III 169.19quorumcumque casualium cum possessiuis per quemcumque casum prolatis
GL III 169.20coniungere , ut mea causa labora et illorum , meum patrem honora et
GL III 169.21Catonis , tuo patri pare et fratris , tuum imperatorem et commilitonum
GL III 169.22sequere , o noster et fratris mei pater , sua ille confidit et patris uirtute .
GL III 169.23similiter figuratur constructio in omnibus possessiuis . Terentius in
GL III 169.24Andria :
GL III 169.25« meo † studio atque hospitis ».
GL III 169.26est tamen aliqua differentia in possessiuo tertiae personae , cuius
GL III 169.27nominatiuo tunc utimur , quando ad suum possessorem possessio transitionem facit
GL III 169.28et non ad alium , ut indiget illius uel Ciceronis suus filius , praestat illi
GL III 170.1uel Ciceroni suus filius , uidet illum uel Ciceronem suus filius , bene
GL III 170.2meretur de illo uel de Cicerone suus filius . similiter passiua , quae a
GL III 170.3possessore solo fiunt , nominatiuum possessionis exigunt : amatur ab illo
GL III 170.4uel Cicerone suus filius . nec non tam nominatiuo quam aliis casibus
GL III 170.5possessiui licet uti , cum possessorem ostendimus extrinsecus facientem
GL III 170.6transitionem ad aliquam aliam personam pro sua possessione , ut rogat
GL III 170.7me ille , ut suus legat apud me filius et ut suus doceatur a me filius
GL III 170.8et ut sui miserear filii et ut suo donem filio et ut suum sequar filium
GL III 170.9et ut suo potiar filio , cum in possessiuis primae et secundae personae
GL III 170.10liceat etiam non possidentes construere sic .
GL III 170.11discretionis quoque causa uel abundantiae solet cum genetiuo
GL III 170.12possessoris addi nominatiuus possessiui , ut suus est Homeri mos , intellegitur
GL III 170.13enim non alterius , et suus Ciceronis filius heres est patris constitutus ,
GL III 170.14suus dicitur ad discretionem illius , qui secundum leges suus non est , id
GL III 170.15est sub potestate patris legitimi non est . quod autem suus pro
GL III 170.16uniuscuiusque proprio accipitur , usus confirmat . Virgilius georgicon I :
GL III 170.17« molles sua tura Sabaei ».
GL III 170.18Terentius in Phormione :
GL III 170.19« quot homines , tot sententiae ; suus cuique mos ».
GL III 170.20sin autem in possessionem fit a possessore transitio , obliquis possessiui
GL III 170.21utimur , ut Cicero miseretur sui filii , praebet suo filio , aspicit suum filium ,
GL III 170.22potitur suo filio , sin extrinsecus fit transitus in possessionem tertiae
GL III 170.23personae , sufficit genetiuo uti ipsius possessoris : misereor filii Ciceronis ,
GL III 170.24dono filio Ciceronis , accuso filium Ciceronis , potior filio Ciceronis . licet
GL III 170.25tamen addere etiam possessiui casus consequentes uel discretionis causa
GL III 170.26uel abundantiae , ut egeo ingenii sui Ciceronis , bene dico ingenio suo
GL III 170.27Ciceronis et similia .
GL III 170.28illud quoque sciendum , quod , cum in aliis omnibus possessiuis liceat
GL III 170.29genetiuo primitiui pro omni eorum uti casu , quod ostendimus , in hoc
GL III 170.30quoque possessiuo pronomine tertiae personae , quomodo in aliis tunc
GL III 171.1utimur , cum ipse possessor aliquid agat in possessionem suam et cum in
GL III 171.2aliam personam transitum ostendatur facere pro sua possessione , ut amat
GL III 171.3ille suum filium et amat sui filium ; bene dicit suo filio et bene dicit
GL III 171.4sui filio ; petit a me , ut prosim suo filio et ut prosim sui filio . si ipsa
GL III 171.5tamen possessio in possessorem faciat transitionem , non est congruum uti
GL III 171.6primitiui genetiuo pro possessiuo , quia uim habet compositi Graeci , ut
GL III 171.7Ciceroni reddit suus filius non satis commode pro hoc dicitur Ciceroni
GL III 171.8reddit sui filius , nec Ciceronem laudat sui filius pro suus filius , et
GL III 171.9similia , quia nec apud Graecos bene dicitur Κικέρωνα φιλεῖ ὁ ἑαυτοῦ
GL III 171.10υἱός , nisi more Attico pro simplici accipiatur .
GL III 171.11et sciendum , quod , quia primitiuum eius tam singulare quam plurale
GL III 171.12est , licet in possessiuo et unum et plures possessores eius intellegere pro
GL III 171.13significatione genetiui ad possessorem pertinentis , et suus illius et suus
GL III 171.14illorum . nec mirum , si per retransitionem Romani utuntur his
GL III 171.15pronominibus , id est sui , sibi , se , a se , et eius possessiuo , ut ostendimus ,
GL III 171.16nec non si ad coniunctionem sui etiam in alias personas aliquid agat , ut
GL III 171.17ille uocat me ad se , ducit te secum , trahit omnia in se , uel cum
GL III 171.18transitum faciat in aliquos sibi coniunctos , ut ille miseretur eorum , qui secum
GL III 171.19uiuunt uel sibi parentium , secum degentium ; dat sibi fauentibus ,
GL III 171.20incusat secum certantes , inuidet se indigentibus . et uidentur haec omnia
GL III 171.21possessiuorum uim habere et similia , nec incogrue huiuscemodi
GL III 171.22constructionem habuisse , cum Attici quoque soleant compositis in huiuscemodi uti
GL III 171.23constructionibus . Xenophon ἀπομνημονευμάτων primo : « ἀλλὰ Σωκράτης
GL III 171.24γ ᾽, ἔφη ὁ κατήγορος , τοὺς πατέρας προπηλακίζειν ἐδίδασκεν , πείθων μὲν
GL III 171.25τοὺς συνόντας ἑαυτῷ σοφωτέρους ποιεῖν τῶν πατέρων ». idem in eodem :
GL III 172.1« ἀλλὰ Σωκράτης γ ᾽, ἔφη ὁ κατήγορος , οὐ μόνον τοὺς πατέρας , ἀλλὰ καὶ τοὺς
GL III 172.2ἄλλους συγγενεῖς ἐποίει ἐν ἀτιμίᾳ εἶναι παρὰ τοῖς ἑαυτῷ συνοῦσιν ».
GL III 172.3Demosthenes : « καὶ ἀφεικότα τοῦτον ἐμαυτόν » pro ἐμέ . Xenophon
GL III 172.4ἀπομνημονευμάτων secundo : « Χαιρεφῶντα δέ ποτε καὶ Χαιρεκράτην , ἀδελφὼ μὲν
GL III 172.5ὄντε ἀλλήλων , ἑαυτῷ δὲ γνωρίμω , αἰσθόμενος διαφερομένω ».
GL III 172.6quod autem genetiuo uel datiuo , qui loco sit genetiui possessoris ,
GL III 172.7bene additur etiam possessiuum , ut supra diximus , non solum nostrorum ,
GL III 172.8sed etiam Atticorum usus approbat . Virgilius in bucolico :
GL III 172.9« et me Phoebus amat , Phoebo sua semper apud me /
GL III 172.10munera sunt , lauri et suaue rubens hyacinthus ».
GL III 172.11Terentius in adelphis :
GL III 172.12« suo sibi † hunc gladio iugulo ».
GL III 172.13Πλάτων Τιμαίῳ · « μήτε ἄρα ἀργύριον μήτε χρυσίον μήτε ἄλλο ποτὲ κτῆμα
GL III 172.14αὑτῶν ἴδιον νομίζων ». et , quod mirum est , hoc ipsum [ id est τὸ ἴδιον ]
GL III 172.15etiam primae et secundae adiungitur personae apud illos , ut Ἰσαῖος ἐν τῷ
GL III 172.16πρὸς Εὐκλείδην ·« οὐκ ἂν τὰ ἴδια τὰ ἐμαυτοῦ ». Demosthenes ἐν τῷ
GL III 172.17πρὸς Πολυκλέα · « οὐ περὶ τῶν ἐμῶν ἰδίων μᾶλλον τιμωρήσεσθε Πολυκλέα ἢ
GL III 173.1οὐχ ὑπὲρ ὑμῶν αὐτῶν ». καὶ ἐν τῷ αὐτῷ ·« οὐ περὶ πλείονος ἐποιησάμην τὰ
GL III 173.2ἐμαυτοῦ ἴδια ἢ τὰ ὑμέτερα ». ἐν δὲ τῷ πρὸς Καλλικλέα περὶ χωρίου βλάβης ·
GL III 173.3« τὸ μὲν γὰρ χωρίον ὁμολογεῖται καὶ παρ ᾽ αὐτῶν τούτων ἡμέτερον ἴδιον εἶναι ».
GL III 173.4Phroenichus ποαστρίαις ·
GL III 173.5« ὥσπερ ἐμὸν αὐτῆς ἴδιον »,
GL III 173.6pro quo nos dicimus meum proprium et tuum proprium . dicitur tamen
GL III 173.7etiam suum proprium illius , ut non putetur abundare suum , sed
GL III 173.8indubitabilem discretionem significare .
GL III 173.9illud quoque notandum , quod tertiae personae possessiuum ad
GL III 173.10innumerabiles , ut diximus , refertur personas possessorum , quippe cum ad
GL III 173.11omnia tertiae personae pronomina et ad omnia nomina et participia potest
GL III 173.12referri , ut suus illius , suus istius , ipsius , huius , eius ; suus Virgili
GL III 173.13uersus ; sua discentis diligentia , primae autem personae possessiuum et
GL III 173.14secundae non egent per se prolata adiunctione alicuius genetiui , cum uim
GL III 173.15genetiui finiti in se habeant , quomodo nec suus eget genetiuo sui
GL III 173.16primitiui , quem in se possidet , sed extrinsecus alterius uocis propter
GL III 173.17multitudinem tertiarum personarum , ad quas necessario et primitiuum sui et
GL III 173.18ipsum possessiuum refertur , utraque enim relatiua sunt . nam meus et
GL III 173.19tuus , nisi ad suorum primitiuorum , quae sunt demonstratiua , non
GL III 173.20intelleguntur genetiuos , itaque extrinsecus genetiuis non egent .
GL III 173.21quaeritur , quae sit differentia inter genetiuum primitiui et possessiui
GL III 173.22mei , tui , sui , nostri , uestri . et quantum quidem ad uocem nulla ,
GL III 173.23quantum uero ad sensum haec est differentia , quod genetiuus primitiui
GL III 173.24simplicem possessionem significat , possessiui uero duplicem . si enim dicam mei
GL III 173.25est seruus pro meus est seruus , simplicem demonstro possessionem ; sin
GL III 173.26autem mei est filii seruus , duplex ostenditur possessio , mea quidem in
GL III 173.27filio , filii autem in seruo ( frequenter tamen etiam sine nomine licet
GL III 174.1huiuscemodi possessiua proferre , et maxime cum de dominis uel coniugibus
GL III 174.2uel amicis mentio fit , ut Terentius in Andria :
GL III 174.3« cuius hic puerum apposuisti ? /
GL III 174.4:: uestri :: cuius nostri ?»
GL III 174.5intellegitur enim domini uel erilis filii ; idem in eadem :
GL III 174.6« cur meam tibi ?»
GL III 174.7subauditur coniugem uel sponsam ; idem in eunucho :
GL III 174.8« o mea tu »,
GL III 174.9subaudiendum amica uel soror . et omnibus maritis mos est de
GL III 174.10uxoribus suis dicere mea et inuicem uxoribus de suis maritis dicere meus
GL III 174.11per defectionem nominis ). et primitiuorum quidem genetiuus per se
GL III 174.12profertur non egens alterius genetiui , ut mei filius ambulat , tui filium uideo ;
GL III 174.13mei misereris , tui miseretur ; nam et ad omnem numerum et genus et
GL III 174.14casum bene construitur primitiui genetiuus , possessiui uero genetiuus eget
GL III 174.15semper alterius genetiui eiusdem numeri et generis , ut mei filii miserere ,
GL III 174.16tui filii misereor , sui filii miseretur ille , nisi per ellipsin , quomodo
GL III 174.17praediximus , proferatur . et non solum genetiuo primitiui pro omni casu
GL III 174.18possessiui licet uti , ut mei ager pro meus ager et mei agrum pro meum
GL III 174.19agrum et nostrum uel nostri filius uel filium pro noster filius uel
GL III 174.20nostrum filium et similia , ut ostendimus , sed etiam ipsorum
GL III 174.21possessiuorum genetiuus cum omni casu secundae possessionis , id est quae
GL III 174.22possessione possidetur , ponitur , ut si uxor loquens de agro mariti sui uel de
GL III 174.23alia re dicat iste ager mei est , τοῦ ἐμοῦ , semine mei praegnans sum ,
GL III 174.24prolem mei diligo , thalamis mei caste pareo . nec aliter potest duplex
GL III 174.25possessio construi sine genetiuo possessiui . apud Graecos tamen etiam
GL III 174.26articulus huic coniunctus discernit ambiguitatem : ὁ τοῦ ἐμοῦ ἀγρός , ἡ τῆς
GL III 174.27ἐμῆς σωφροσύνη . quo deficiente saepe Latini auctores faciunt quaestiones ,
GL III 174.28ut Lucanus in IIII :
GL III 175.1« ac reppulit aestus /
GL III 175.2fortior Oceani »,
GL III 175.3τῶν τοῦ ὠκεανοῦ . idem in I :
GL III 175.4« et Taranis Scythicae non mitior ara Dianae »,
GL III 175.5τοῦ τῆς Ἀρτέμιδος . similiter dicitur minor uiginti annorum ἥττων τοῦ
GL III 175.6τῶν εἴκοσι ἐτῶν . nec mirum tantam uim in possessionibus habere
GL III 175.7genetiuos , cum in compositis quoque immobilis maneat idem casus , ne , si
GL III 175.8declinetur , significatio quoque eius euanescat , ut tribunusplebis , plebisscitum ,
GL III 175.9senatusconsultum . et si a duobus sit genetiuis , uterque manet immobilis ,
GL III 175.10ut huiusmodi , istiusmodi , illiusmodi , quae tam composita quam separata
GL III 175.11omnibus adiunguntur casibus .
GL III 175.12sui , quando est primitiuum , nominatiuum , ut diximus , non habet ,
GL III 175.13quia necesse est ad aliquem alium nominatiuum tertiae referri personae
GL III 175.14hoc pronomen et quia transitiuorum seruat constructionem . nam uel in
GL III 175.15se reciprocatur , id est ipse in se aliquid agere ostenditur [ aut ipse pati
GL III 175.16a se ], in quo necesse est obliquum aliquem poni casum , ut miseretur sui ,
GL III 175.17dicat sibi , accusat se , potitur se , uel per retransitionem aliquam , ut
GL III 175.18praedictum est , construitur , id est quando ab ipsa in aliam fit transitio
GL III 175.19personam et ab illa in eam retransitio , quae similiter obliquum exigit , ut
GL III 175.20rogat me seruus , ut miserear sui ; petit me amicus , ut sibi prosim ;
GL III 175.21commouet me inimicus , ut se accusem ; hortatur me uirtus , ut se potiar .
GL III 175.22et sciendum , quod , quomodo composita pronomina apud Graecos
GL III 175.23nominatiuo carentia omnimodo in actu sunt et hic actus uel ad easdem
GL III 175.24personas reciprocatur [ id est reflectitur ] uel ad possessiones earum ,
GL III 175.25itaque necessario uerbis copulantur , in quibus nominatiuus earum intelligitur ,
GL III 175.26ut ἐμαυτοῦ κήδομαι καὶ ἐμαυτοῦ δοῦλον τύπτω ; σαυτοῦ κήδῃ καὶ
GL III 176.1σαυτοῦ δοῦλον τύπτεις ; ἑαυτοῦ κήδεται καὶ ἑαυτοῦ δοῦλον τύπτει ; sic apud
GL III 176.2nos in hoc pronomine necesse est fieri , ut sui miseretur uel sui filii
GL III 176.3miseretur aut , cum prius a tertia uerbum proferatur persona transitiue et
GL III 176.4iterum per retransitionem ab illa ad eandem actus aliquis referatur , ut
GL III 176.5supra ostendimus : rogat me ille , ut ad se ueniam ; petit te ille , ut sui
GL III 176.6miserearis ; rogat Turnus Aeneam , ut sibi parcat ; necesse est enim
GL III 176.7obliquos casus ad nominatiuos referri interpositis uerbis actum quidem ad
GL III 176.8nominatiuos , passionem uero ad obliquos reddentibus , ut Caesar uicit
GL III 176.9Pompeium , ego te diligo . passio uero facta per obliquos actiuo coniunctos
GL III 176.10uerbo transfertur in nominatiuum pertinentem ad ipsam , quae patitur ,
GL III 176.11personam passiuo coniunctum uerbo , praedictum uero nominatiuum , quia ad
GL III 176.12agentem pertinet , transfert in ablatiuum , ut Caesar uincit Pompeium ,
GL III 176.13uincitur Pompeius a Caesare ; ego te diligo , tu diligeris a me .
GL III 176.14et Graeci quidem composita inuenerunt pronomina [ id est ἐμαυτοῦ ,
GL III 176.15σαυτοῦ , ἑαυτοῦ ], quibus utuntur , quando eadem persona in sese uel in
GL III 176.16suam , ut dictum est , possessionem facit aliquid , quae ἰδιοπαθῆ uel
GL III 176.17ἀντανάκλαστα uocant , id est sui passa uel a se patientia siue refractiua
GL III 176.18translatiue a corporibus , quae in se refringuntur ; simplicia uero
GL III 176.19ἀλλοπαθῆ nominant , id est extrinsecus passionem facientia uel patientia ,
GL III 176.20ut doceo te , doceor a te . nos autem , quo modo superius memorauimus ,
GL III 176.21simplicibus quidem pro utrisque utimur tam in prima quam in secunda
GL III 176.22persona secundum Homericam , ut supra dictum est , consuetudinem ; in
GL III 176.23tertia uero persona , id est sui sibi se a se quod illi seruant in
GL III 176.24compositis seruamus , quamuis hoc quoque sit simplex . itaque et nominatiuo
GL III 176.25caret , quomodo ἑαυτοῦ , et omni uerbo copulatur , quod ei uicem
GL III 176.26compleat nominatiui , ut sui eget , sibi nocet , se incusat . et in huiuscemodi
GL III 177.1quidem constructione , id est quando ipsa in se uel in possessionem suam
GL III 177.2agit , pro composito Graeco pronomine , id est ἑαυτοῦ , ἑαυτῷ , ἑαυτόν ,
GL III 177.3accipitur , ut sui eget , ἑαυτοῦ χρῄζει , sibi indulget , ἑαυτῷ χαρίζεται ,
GL III 177.4sui seruum uendit , τὸν ἑαυτοῦ δοῦλον πωλεῖ ; quando uero etiam
GL III 177.5extrinsecus actus in eum aliquis fieri significatur pro simplici Graeco , id est
GL III 177.6αὐτοῦ , αὐτῷ , αὐτόν , accipitur . nec aliter tamen hoc fit , nisi prius a
GL III 177.7tertia persona uerbum aliquod , ut diximus , proficiscatur ad aliam
GL III 177.8extrinsecus personam et sic ab illa per retransitionem ad eam reciprocetur aliud
GL III 177.9uerbum , ut rogat me ille , ut ad se ueniam ; petit te , ut sibi des ; hortatur
GL III 177.10milites imperator , ut se largo potiantur .
GL III 177.11illa quoque , quae tertiae personae acquisitionem aliquam significant ,
GL III 177.12quamuis nec sui passionem nec retransitionem habeant , supra dicti
GL III 177.13pronominis casibus frequenter construuntur , ut auget ille substantiam sui ,
GL III 177.14defendit Brutus sibi libertatem , uidet ille similem sui uel sibi hominem , ducit
GL III 177.15secum Aeneas Achaten . quamuis , si quis haec quoque altius inspiciat ,
GL III 177.16sui passionis et possessionis uim aliquam ostendere ea etiam inueniet ;
GL III 177.17itaque apud Graecos quoque cum compositis pronominibus proferuntur : ἄγει
GL III 177.18μεθ ᾽ ἑαυτοῦ τὸν φίλον .
GL III 177.19praeterea sciendum , quod illud quoque , quod apud Graecos dicitur
GL III 177.20per solos obliquos compositum casus , ἀλλήλων κήδονται , ἀλλήλοις
GL III 177.21παρέχουσιν , ἀλλήλους φιλοῦσιν , necessario inuicem actum et passionem alterius in
GL III 177.22alteram personam uno eodemque casu significat nec potest nominatiuo
GL III 177.23proferri , sed habet eius intellectum in ipso uerbo . nostri uero frequenter
GL III 177.24pro accusatiuo huiuscemodi constructionis accusatiuis utuntur , antecedente
GL III 177.25inter , omnium personarum pluralibus , ut Terentius in adelphis :
GL III 177.26«† uideo amare inter se »,
GL III 178.1id est φιλεῖν ἀλλήλους ; idem in eadem :
GL III 178.2« age inepte , quasi nunc non norimus nos inter nos ,
GL III 178.3Ctesipho »,
GL III 178.4pro οὐ γινώσκομεν ἀλλήλους ; Virgilius in XI :
GL III 178.5« conuersique oculos inter se atque ora tenebant »,
GL III 178.6inter se , πρὸς ἀλλήλους . saepe tamen explanandi causa adicitur inuicem .
GL III 178.7nec solum hoc in tertia , sed etiam in prima , ut ostendimus , fit et secunda
GL III 178.8persona plurali , quippe quae possunt diuersas in se colligere personas . ad
GL III 178.9imitationem supra dicti Graeci pronominis , quod caret nominatiuo , simili
GL III 178.10utimur constructione , ut ego et tu nosmet ipsos inuicem amamus inter
GL III 178.11nos , tu et ille inuicem amatis inter uos . aliis autem casibus sine inter ,
GL III 178.12quod accusatiuum exigit , utimur addentes inuicem , ut ego et tu nostri
GL III 178.13inuicem miseremur , ἀλλήλους ἐλεοῦμεν ; tu et ille inuicem uobis
GL III 178.14indulgetis , ἀλλήλοις χαρίζεσθε ; iste et ille inuicem se potiuntur , ἀλλήλων
GL III 178.15ἀπολαύουσιν . quod si non addatur inuicem , dubitatio fit , utrum per sui
GL III 178.16passionem singulae in se agant , an altera in alteram , si dicam iste et
GL III 178.17ille se amant ; dubium enim fit , utrum ἑαυτοὺς ἢ ἀλλήλους significet .
GL III 178.18et in prima quidem persona licet per conceptionem secundam assumere et
GL III 178.19tertiam , ut ego et tu legimus , ego et ille scribimus ; a secunda uero
GL III 178.20prima concipi non potest , tertia uero potest , ut tu et ille uosmet ipsos
GL III 178.21laeditis .
GL III 178.22quaeritur cur nostras et uestras , id est ἡμεδαπός et ὑμεδαπός , a
GL III 179.1solis pluralibus tam apud nos quam apud Graecos ἡμεδαπός et ὑμεδαπός
GL III 179.2deriuantur ? ad quod dicendum , quod ideo a solis pluralibus fiunt , quia
GL III 179.3patria ad plures pertinet , non ad unum . et sciendum , quod , quomodo
GL III 179.4pronomina , quae finita sunt , habent et patria et possessiua , ut meus ,
GL III 179.5tuus ; noster , uester ; nostras , uestras , sic etiam nomen infinitum quis
GL III 179.6uel qui habet apud nos non solum patrium cuias quomodo apud
GL III 179.7Graecos ποδαπός , sed etiam possessiuum , quod tam interrogatiuum esse
GL III 179.8potest quam relatiuum , ut cuius cuia cuium ; sed masculinum in fine
GL III 179.9acuitur differentiae causa . quod autem tam relatiua quam interrogatiua
GL III 179.10possunt esse , quomodo et primitiua , eorum usus comprobat . Virgilius
GL III 179.11in bucolico interrogatiue protulit :
GL III 179.12« dic mihi , Damoeta , cuium pecus , an Meliboei ?».
GL III 179.13Terentius in eunucho :
GL III 179.14« quid uirgo , cuia est ?».
GL III 179.15idem in Andria :
GL III 179.16« quid eam * ? suamne esse † dicebat ? :: non ! :: cuiam
GL III 179.17igitur ?».
GL III 179.18Cicero uero in Verrinis de praetura urbana relatiue posuit haec
GL III 179.19eadem : « cuia res est , cuium periculum ». et necesse est omnibus ea
GL III 179.20grauari syllabis , quando sunt relatiua , quomodo et primitiua eorum relationem
GL III 179.21significantia .
GL III 179.22pronomina quasdam habent proprias obseruationes singula , quasdam
GL III 179.23communes , tam cum aliis pronominibus quam cum quibusdam partibus
GL III 179.24orationis . cum de propriis igitur maxime singulorum superius dictum est ,
GL III 179.25nunc de communibus dicamus . ipse additiuum uel appositiuum
GL III 179.26dicitur , quod Apollonius ἐπιταγματικόν nominat , non quod solum hoc
GL III 179.27pronomen aliis pronominibus uel etiam nominibus apponitur , sed quod
GL III 179.28frequentius quam alia , ut ego ipse , tu ipse , ille ipse , Virgilius ipse ,
GL III 180.1Cicero ipse . inueniuntur enim et alia pronomina appositiua [ id est
GL III 180.2ἐπιταγματικά ]: Virgilius :
GL III 180.3« ille ego , qui quondam gracili modulatus auena ».
GL III 180.4idem in bucolico :
GL III 180.5« nec tuus hic Moeris , nec uiueret ipse Menalcas ».
GL III 180.6idem [ in I ]:
GL III 180.7« tune ille Aeneas , quem Dardanio Anchisae /
GL III 180.8alma Venus Phrygii genuit Simoentis ad undam ?».
GL III 180.9per excellentiam igitur hoc pronomen , id est ipse , quasi proprium , quod
GL III 180.10commune est multorum , appositionis nomen possidet .
GL III 180.11et sciendum , quod tertiae omnes personae pronominum possunt per
GL III 180.12supra dictam figuram apponi primae et secundae personae excepto sui ,
GL III 180.13sibi , se , a se , prima autem uel secunda persona nec inuicem sibi nec
GL III 180.14tertiae apponi possunt . nemo enim dicit ego tu es uel tu ego sum
GL III 180.15nec ego ille facit uel tu ille facit ; ille autem ego facio et tu ille
GL III 180.16facis dicitur . nam id est appositiuum , quod apponitur illi , ad quod
GL III 180.17uerbum redditur . Graeci quoque primitiuam tertiam personam et ex ea
GL III 180.18compositam , id est ἑαυτοῦ , ἑαυτῷ , ἑαυτόν , primae et secundae personae
GL III 180.19non apponunt , quomodo nec nos sui , quod uim tam simplicis primitiui
GL III 180.20tertiae personae Graecae quam compositi possidet apud nos . pluralem
GL III 180.21tamen compositam tertiam , quia non habent composita a pluralibus primae
GL III 180.22et secundae personae , necessario adiungunt et primae et secundae , ut
GL III 180.23ἑαυτῶν κηδόμεθα pro ἡμῶν αὑτῶν et ἑαυτῶν κήδεσθε pro ὑμῶν
GL III 180.24αὑτῶν ; nos autem nec in plurali numero possumus apponere primae uel
GL III 180.25secundae personae supra dictum tertiae personae pronomen [ id est sui ,
GL III 180.26sibi , se , a se ], quia et singularis est uox , quae nec apud Graecos
GL III 181.1apponitur primae uel secundae personae nec apud nos , quamuis etiam pro
GL III 181.2plurali accipiatur . et quomodo simplex singulare accipimus etiam pro
GL III 181.3composito per omnes personas , sic etiam simplex plurale , ut mei causa
GL III 181.4facio , ἐμαυτοῦ χάριν ποιῶ , et nostri causa facimus , ἡμῶν ( ἀντὶ τοῦ
GL III 181.5ἑαυτῶν ) χάριν ποιοῦμεν .
GL III 181.6nec mirum diuersas aliquando personas figurate inter se copulari ,
GL III 181.7cum etiam diuersos casus est ubi bene coniungimus , ut in illis , quae ex
GL III 181.8generalibus in specialia uel ex pluralibus in singularia distribuuntur , ut
GL III 181.9animalium quaedam sunt mortalia , quaedam immortalia ; literarum aliae
GL III 181.10sunt uocales , aliae consonantes ; trium Saturni filiorum unus in caelo ,
GL III 181.11alter in mari , tertius apud inferos dicitur regnare ; non enim bene
GL III 181.12dicitur animalia pars est mortalis , pars immortalis nec tres Saturni filii ,
GL III 181.13unus in caelo , alter in mari , tertius apud inferos regnat , quamuis
GL III 181.14Homerus auctoritate poetica dixit :
GL III 181.15« οἱ δὲ δύο σκόπελοι ὁ μὲν οὐρανὸν εὐρὺν ἱκάνει »,
GL III 181.16quomodo et alii quidam tam apud nos quam apud Graecos . cum autem
GL III 181.17non sit distributio , bene utimur nominatiuis , ut literae sunt notae uocum ,
GL III 181.18uel cum uerbum ad illud , quod distribuitur , non ad ea , quae
GL III 181.19distribuuntur , redditur , ut homines oportuni sunt , alii quidem ad pacem , alii uero
GL III 181.20ad bellum . et hoc quidem quia in plurale distribuitur , a communi
GL III 181.21uerbum habet . sin uariaueris numerum , quod praediximus manifestatur , ut
GL III 181.22Virgilius in bucolico :
GL III 181.23« cur non , Mopse , boni quoniam conuenimus ambo , /
GL III 181.24tu calamos inflare leues , ego dicere uersus ».
GL III 181.25potest tamen et singulare pluralem significationem habens uel in singularia uel
GL III 181.26in pluralia supra dicto modo distribui et eandem constructionis seruare
GL III 181.27rationem , ut gentis Romanae pars fuit fortis , pars sapiens uel gentis Romanae
GL III 181.28alii fuerunt fortes , alii sapientes uel gens Romana fuit , alii fortes , alii
GL III 182.1sapientes . Liuius XXXXI ab urbe condita : « periti religionum
GL III 182.2iurisque publici , quando duo ordinarii consules eius anni , alter
GL III 182.3morbo , alter ferro periisset , suffectum consulem negabant
GL III 182.4comitia habere posse ». ecce hic Homeri auctoritatem secutus
GL III 182.5nominatiuum praeposuit pro genetiuo : duo ordinarii consules pro duorum
GL III 182.6ordinariorum consulum , ad distributa enim reddidit uerbum , non ad coniuncta .
GL III 182.7ex diuersis quoque casibus solent deriuatiua simul et composita fieri ,
GL III 182.8ut a medio terrae mediterraneus et a medio amnis Mediamna , a
GL III 182.9causis et dicendo causidicus , a uana loquendo uaniloquus et similia , quae
GL III 182.10ex simplicibus deriuata simul et composita sunt . in huiuscemodi tamen
GL III 182.11deriuationibus frequenter inuenis transitionem etiam ex alteris in altera
GL III 182.12fieri genera , ut haec manus : centimanus . Horatius :
GL III 182.13« centimanus † Gigas ».
GL III 182.14hic sanguis : hic et haec exanguis et hoc exangue ; hoc caput : hic
GL III 182.15et haec et hoc triceps ; hoc cor : hic et haec et hoc uecors ; haec
GL III 182.16mens : hic et haec et hoc amens , demens ; haec arma : hic et haec
GL III 182.17inermis et hoc inerme et inermus , inerma , inermum . plurima
GL III 182.18similiter composita ex diuersis generibus uel casibus uel numeris in alia per
GL III 182.19deriuationem transeuntia inuenis . nihil igitur mirum tertias quoque
GL III 182.20personas pronominum tam primae quam secundae figurate adiungi , quomodo
GL III 182.21superius ostendimus .
GL III 182.22partium orationis quaedam habent inter generaliter sibi accidentia
GL III 182.23numeros et casus et genera , ut nomen , pronomen , participium ; quaedam
GL III 182.24personas et numerum , ut uerbum et pronomen ; quaedam tempora , ut
GL III 182.25uerbum et participium ; quaedam nihil ex his , ut praepositio , aduerbium ,
GL III 182.26coniunctio , interiectio , quae nec declinationem aliquam habent . quae
GL III 182.27sunt igitur declinabiles , cum ex propriis figurationibus ad conuenientes
GL III 183.1supra dictorum numerorum uel generum uel casuum uel personarum uel
GL III 183.2temporum consequentias accipiuntur , orationis constructione , id est
GL III 183.3dispositione , ad aptam coniunctionem ferri debent , ut puta singulare ad
GL III 183.4singularem et plurale ad pluralem , cum ad unam eandemque refertur personam
GL III 183.5intransitiue , ut ego Priscianus scribo intellegens et nos oratores
GL III 183.6scribimus intellegentes .
GL III 183.7cum enim transitiua sunt uel refractiua , licet diuersis uti numeris ,
GL III 183.8ut docemus discipulum et docemus discipulos ; doceo discipulum et
GL III 183.9doceo discipulos ; et accuso uos et prosum nobis . eadem est ratio
GL III 183.10et in generibus , ut bonus homo et iustus et rectus est ille , bona mulier
GL III 183.11et casta et pudica est illa , boni homines et iusti et recti sunt illi , bonae
GL III 183.12mulieres et castae et pudicae sunt illae .
GL III 183.13similiter et in casibus mei ipsius dolentis misereor et illius uel
GL III 183.14tui dolentis misereor ; te ipsum legentem uideo et me ipsum
GL III 183.15intellegentem sentio . cum igitur ad unam eandemque personam et casus et
GL III 183.16genera et numeri referuntur , supra dicta consequentia est obseruanda .
GL III 183.17uariantur autem , ut dictum est , per transitiones et reciprocationes
GL III 183.18non solum casus et numeri , sed etiam genera , ut illos laedit mulier et
GL III 183.19illum laedunt mulieres . superuacuum est in re tam manifesta usus
GL III 183.20auctorum testimonia proferre ; illud tamen sciendum , quod per figuram , quam
GL III 183.21Graeci ἀλλοιότητα uocant , id est uariationem , et per πρόληψιν uel
GL III 183.22σύλληψιν , id est praeceptionem siue conceptionem , et per ζεῦγμα , id
GL III 183.23est adiunctionem et concidentiam , quam συνέμπτωσιν Graeci uocant ,
GL III 184.1uel procidentiam , id est ἀντίπτωσιν , et numeri diuersi et diuersa genera
GL III 184.2et diuersi casus et tempora et personae non solum transitiue et per
GL III 184.3reciprocationem , sed etiam intransitiue copulantur , quae diuersis auctorum
GL III 184.4exemplis tam nostrorum quam Graecorum necessarium esse duximus
GL III 184.5comprobare .
GL III 184.6construuntur igitur diuersi numeri , ut Virgilius in I Aeneidos :
GL III 184.7« pars in frusta secant ueribusque trementia figunt »;
GL III 184.8ad sensum enim , quia pars Troianorum plures in hoc loco intelleguntur ,
GL III 184.9plurale reddidit uerbum secant , quomodo et Homerus :
GL III 184.10« ὣς φάσαν ἡ πληθύς ».
GL III 184.11Sallustius in Catilinario : « interea seruitia repudiabat , cuius
GL III 184.12initio ad eum magnae copiae concurrebant ». cuius enim
GL III 184.13singulare ad rem retulit , id est cuius rei seruitiorum . Thucydides :
GL III 184.14« συνεπρεσβεύοντο αὐτοῖς καὶ Δωριῆς , ἡ μητρόπολις τῶν
GL III 184.15Λακεδαιμονίων ». Terentius in eunucho :
GL III 184.16« si quisquam est , qui placere se studeat bonis /
GL III 184.17quam plurimis et minime multos laedere , /
GL III 184.18in his poeta hic nomen profitetur suum »,
GL III 184.19siquis enim ad multos intellegitur , quomodo idem :
GL III 184.20« aperite aliquis actutum ».
GL III 185.1Σοφοκλῆς ἐν Ἀντιγόνῃ ·
GL III 185.2« ὅστις γὰρ αὐτῶν εὖ φρονεῖν μόνος δοκῇ , /
GL III 185.3ἢ γλῶτταν , ἣν οὐκ ἄλλος , ἢ ψυχὴν ἔχειν , /
GL III 185.4οὗτοι διαπτυχθέντες ὤφθησαν κενοί ».
GL III 185.5diuersa genera similiter construuntur , ut Virgilius in bucolico :
GL III 185.6« dulce satis umor , depulsis arbutus haedis , /
GL III 185.7lenta salix feto pecori , mihi solus Amyntas »;
GL III 185.8ad dulce enim , quod est neutrum , tam feminina quam masculina reddidit .
GL III 185.9idem in eodem :
GL III 185.10« triste lupus stabulis , maturis frugibus imbres , /
GL III 185.11arboribus uenti , nobis Amaryllidis irae ».
GL III 185.12idem in I Aeneidos :
GL III 185.13« nimborum in patriam , loca feta furentibus austris , /
GL III 185.14Aeoliam uenit ».
GL III 185.15idem in II georgicon :
GL III 185.16« sunt et Aminaeae uites , firmissima uina ».
GL III 185.17idem in I Aeneidos :
GL III 185.18« Cymothoe simul et Triton adnixus acuto /
GL III 185.19detrudunt naues scopulo ».
GL III 185.20Lucanus in I :
GL III 185.21« hinc leges et plebisscita coactae ».
GL III 185.22Virgilius in VIII :
GL III 185.23« qualis eram , cum primam aciem Praeneste sub ipsa /
GL III 185.24straui »;
GL III 185.25cum enim Praeneste , nomen oppidi proprium , neutrum sit , ad
GL III 186.1intellectum urbis reddidit sub ipsa , quomodo Terentius in prologo
GL III 186.2eunuchi :
GL III 186.3« in eunuchum suam »
GL III 186.4dixit , ad comoediam referens pronomen . Virgilius in XII :
GL III 186.5« dictamnum * /
GL III 186.6puberibus caulem foliis et flore comantem /
GL III 186.7purpureo : non illa feris incognita capris /
GL III 186.8gramina , cum tergo uolucres haesere sagittae . /
GL III 186.9hoc Venus , obscuro faciem circumdata nimbo , /
GL III 186.10detulit , hoc fusum labris splendentibus amnem /
GL III 186.11inficit occulte medicans ».
GL III 186.12uide , quomodo et diuersa genera et diuersos numeros in supra posita
GL III 186.13figura ἀλλοιότητος , id est uariationis , confudit .
GL III 186.14Graecorum quoque auctores frequenter huiuscemodi utuntur
GL III 186.15figurationibus . Homerus :
GL III 186.16« πᾶσιν ὀρίνθη θυμός , ἐκίνηθεν δὲ φάλαγγες , /
GL III 186.17ἐλπόμενοι παρὰ ναῦφι ποδώκεα Πηλείωνα ».
GL III 186.18Thucydides : « αἱ μέν τινες τῶν νεῶν καθεῖσαι τὰς κώπας
GL III 186.19ἀπέστησαν τοῦ πλοῦ , ἀξύμφορον δρῶντες πρὸς τὴν ἐξ ὀλίγου
GL III 186.20ἀντεξόρμησιν , βουλόμενοι τὰς πλείους περιμεῖναι ».
GL III 186.21Demosthenes Φιλιππικῶν primo : « καὶ ὅλως ἄπιστον , οἶμαι , ταῖς
GL III 186.22πολιτείαις ἡ τυραννίς ». idem ἐν τῷ περὶ τοῦ στεφάνου ·« πονηρὸν
GL III 187.1ὁ συκοφάντης καὶ πανταχόθεν βάσκανον καὶ φιλαίτιον ».
GL III 187.2Thucydides I * idem in IIII : « τὴν δὲ ὑπὸ πάντων
GL III 187.3ὁμολογουμένην ἄριστον εἶναι εἰρήνην ». Πλάτων συμποσίῳ · « ἐπειδὴ οὖν
GL III 187.4ἡ φύσις δίχα ἐτμήθη , ποθοῦν ἕκαστον τὸ ἥμισύ τε ξυνῄει ,
GL III 187.5καὶ περιβάλλοντες τὰς χεῖρας καὶ συμπλεκόμενοι ἀλλήλοις
GL III 187.6ἐπιθυμοῦντες ξυμφῦναι ». Αἰσχίνης ἐν τῷ Ἀλκιβιάδῃ ὑπὲρ
GL III 187.7Θεμιστοκλέους · « αὗται μέγισται ἐλπίδες ἦσαν Ἀθηναίοις περὶ
GL III 187.8τῆς σωτηρίας ἅσσα ἂν ἐκεῖνος περὶ αὐτῶν βουλεύσαιτο ».
GL III 187.9Homerus :
GL III 187.10« ἦλθε δ ᾽ ἐπὶ ψυχὴ Θηβαίου Τειρεσίαο , /
GL III 187.11χρύσεον σκῆπτρον ἔχων ».
GL III 187.12diuersi quoque casus uel casus pro casibus figurate tam a nostris
GL III 187.13quam a Graecis saepissime ponuntur , ut Virgilius in I :
GL III 187.14« tu mihi quodcumque hoc regni , tu sceptra Iouemque /
GL III 187.15concilias »,
GL III 187.16hoc regni pro hoc regnum . idem in I :
GL III 187.17« urbem quam statuo uestra est , subducite naues »,
GL III 187.18pro urbs quam statuo . Terentius in Andria :
GL III 187.19« di † inmortales ! /
GL III 187.20quid turbae est apud forum ? quid illi hominum
GL III 187.21litigat ?»
GL III 187.22pro quot homines . idem in eadem :
GL III 187.23« ex Andro conmigrauit huic uiciniae »,
GL III 188.1pro in hanc uiciniam . in eadem :
GL III 188.2« quas credis esse has , non sunt uerae nuptiae ».
GL III 188.3idem in Phormione :
GL III 188.4« cum eius aduenti [ mihi ] uenit in mentem ?»
GL III 188.5genetiuum posuit pro nominatiuo . Cicero Verrinarum I : « nam ita
GL III 188.6mihi deos uelim propitios , ut , cum illius mihi temporis
GL III 188.7ueniat in mentem * non solum commoueor animo , sed
GL III 188.8etiam toto corpore perhorresco », illius temporis pro illud
GL III 188.9tempus . idem in II Verrinarum : « fac tibi Aciliae legis ueniat in
GL III 188.10mentem », pro Acilia lex . Virgilius georgicon III :
GL III 188.11« et crurum tenus a mento palearia pendent »,
GL III 188.12pro cruribus tenus . idem in VIIII Aeneidis :
GL III 188.13« uolat hasta Tago per tempus utrumque »,
GL III 188.14pro in Tagum . Sallustius in Catilinario : « praeter rerum
GL III 188.15capitalium condemnatis », pro condemnatos . idem historiarum I :
GL III 188.16« nam a primordio urbis ad bellum Persi Macedonicum », pro
GL III 188.17Persis . Virgilius in I Aeneidis :
GL III 188.18« Troas , relliquias Danaum atque immitis Achilli »,
GL III 188.19pro Achillis . Horatius in III carminum :
GL III 188.20« hic dies anno redeunte festus /
GL III 189.1corticem adstrictum pice dimouebit /
GL III 189.2amphorae »,
GL III 189.3pro amphora . Terentius in Andria :
GL III 189.4« quid mei faciam »,
GL III 189.5quid me fiat . idem in eunucho :
GL III 189.6« quid illo faciemus , stulta ?»
GL III 189.7pro illi . similiter Cicero in Verrem de praetura urbana : « quid
GL III 189.8illo myoparone factum est ?». Virgilius in I Aeneidis :
GL III 189.9« parce metu , Cytherea , manent immota tuorum /
GL III 189.10fata tibi »,
GL III 189.11pro metui . idem in I georgicon :
GL III 189.12« libra die somnique pares ubi fecerit horas »,
GL III 189.13pro diei . Horatius in III carminum :
GL III 189.14« hic dies uere mihi festus atras /
GL III 189.15exigit curas »,
GL III 189.16mihi pro a me . Demosthenes ἐν τῷ κατὰ Κτησιφῶντος ·« ὁ
GL III 189.17δῆμος * ἐν αὐτοῖς τοῖς φοβεροῖς καὶ δεινοῖς ἐμβεβηκώς », pro
GL III 189.18εἰς αὐτὰ τὰ φοβερὰ καὶ δεινά . Homerus :
GL III 189.19« πᾶν δ ᾽ ἦμαρ φερόμην , ἅμα δ ᾽ ἠελίῳ καταδύντι /
GL III 189.20κάππεσον ἐν Λήμνῳ ».
GL III 189.21idem :
GL III 189.22« κάππεσεν ἐν κονίῃ ».
GL III 189.23Ξενοφῶν ἀπομνημονευμάτων α ̓· « λέγεται γὰρ Ἀλκιβιάδην , πρὶν
GL III 190.1εἴκοσιν ἐτῶν εἶναι , Περικλεῖ ἐπιτρόπῳ μὲν ὄντι ἑαυτοῦ ,
GL III 190.2προστάτῃ δὲ τῆς πόλεως , τοιαῦτα διαλεχθῆναι περὶ νόμων »,
GL III 190.3λέγεται Ἀλκιβιάδην ἀντὶ τοῦ Ἀλκιβιάδης . et nostri hac figura saepe
GL III 190.4sunt usi , ut Terentius in eunucho :
GL III 190.5« apparet seruum hunc esse domini pauperis /
GL III 190.6miserique ».
GL III 190.7Homerus :
GL III 190.8« Ζεῦ ἄνα , δὸς τίσασθαι ὅ με πρότερος κάκ ᾽ ἔοργε ».
GL III 190.9huic simile Terentius in Andria :
GL III 190.10« ita tum discedo ab illo , ut qui se filiam /
GL III 190.11neget daturum ».
GL III 190.12diuersa tempora , ut :
GL III 190.13« postquam res Asiae Priamique euertere gentem /
GL III 190.14inmeritam uisum superis ceciditque superbum /
GL III 190.15Ilium et omnis humo fumat Neptunia Troia , /
GL III 190.16diuersa exilia et desertas quaerere terras /
GL III 190.17auguriis agimur diuum classemque sub ipsa /
GL III 190.18Antandro et Phrygiae molimur montibus Idae ».
GL III 190.19cecidit praeteriti , fumat autem et agimur et molimur praesentis .
GL III 190.20idem Virgilius in IIII Aeneidis :
GL III 190.21« at regina graui iandudum saucia cura /
GL III 190.22uulnus alit uenis et caeco carpitur igni »,
GL III 191.1pro alebat et carpebatur . et sciendum , quod tam poetae quam
GL III 191.2prosarum scriptores frequenter praesentibus utuntur tam pro praeteritis
GL III 191.3quam pro futuris , contra autem raro , ut Terentius in Andria :
GL III 191.4« sed si quid * narrare occepi , continuo dari /
GL III 191.5tibi uerba censes »,
GL III 191.6occepi pro occipio uel occipiam . idem in eunucho :
GL III 191.7« quae uera audiui , taceo et contineo optime »,
GL III 191.8audiui pro audio uel audiam . idem in Phormione :
GL III 191.9« cur non , inquam , Phormio , /
GL III 191.10uides inter uos ?»
GL III 191.11inquam pro inquio dixit , quod in raro est usu . sic enim solent
GL III 191.12plerique ponere inquam , quod est futuri , loco praeteriti uel praesentis
GL III 191.13accipientes .
GL III 191.14diuersae personae , ut Virgilius in II Aeneidis :
GL III 191.15« diuellimur inde /
GL III 191.16Iphitus et Pelias mecum ».
GL III 191.17Terentius in Andria :
GL III 191.18« tu si hic † esses , aliter sentias ».
GL III 191.19et nota , quod sese ostendens hic dixit , in qua demonstratione
GL III 191.20intellegitur etiam ego . Liuius in XXXVII ab urbe condita : « certare
GL III 191.21pio certamine cuiuslibet bonae artis et uirtutis ausi sumus
GL III 191.22cum parentibus quaeque ciuitas suis ». Virgilius :
GL III 191.23« ille ego , qui quondam gracili modulatus auena /
GL III 191.24carmen ».
GL III 191.25idem in II Aeneidis :
GL III 191.26« quaeque ipse miserrima uidi /
GL III 191.27et quorum pars magna fui ».
GL III 191.28idem in bucolico :
GL III 191.29« nec tuus hic Moeris nec uiueret ipse Menalcas ».
GL III 192.1idem georgicon IIII :
GL III 192.2« illo Virgilium me tempore dulcis alebat /
GL III 192.3Parthenope , studiis florentem ignobilis oti ».
GL III 192.4Terentius in Phormione :
GL III 192.5« nam ego meorum solus sum meus ».
GL III 192.6Persius :
GL III 192.7« postquam meus a praetore recessi ».
GL III 192.8nec solum per genera et personas et numeros et casus et tempora ,
GL III 192.9quae maxime declinabilibus accidunt , de quibus supra ostendimus , solent
GL III 192.10auctores uariare figuras , sed etiam per omnia unicuique partium
GL III 192.11orationis accidentia , ut puta nomini accidunt species , genus , numerus , figura ,
GL III 192.12casus . per eos igitur quinque modos inueniuntur uariationibus , id est
GL III 192.13ἀλλοιότησιν , usi auctores .
GL III 192.14per species , ut Ennius :
GL III 192.15« optima caelicolum , Saturnia , magna dearum »,
GL III 192.16magna dixit pro maxima , positiuum pro superlatiuo , cum apertissime
GL III 192.17superius optima caelicolum dixisset . et Virgilius Aeneidis I :
GL III 192.18« tristior et lacrimis oculos suffusa nitentes »,
GL III 192.19tristior pro subtristis . Homerus :
GL III 192.20« τόνδ ᾽ ἔκτανε Δάρδανος ἀνήρ »,
GL III 192.21Dardanus pro Dardanius , primitiuum pro deriuatiuo , unde Virgilius
GL III 192.22quoque in IIII Aeneidis :
GL III 192.23« hauriat hunc oculis ignem crudelis ab alto /
GL III 192.24Dardanus »,
GL III 192.25et in II :
GL III 192.26« ipse deos in Dardana suscitat arma »,
GL III 192.27pro Dardania ; simile huic est Romulus populus et Romula gens pro
GL III 192.28Romuleus et Romulea .
GL III 193.1de generum et numerorum et casuum uariationibus in supra dictis
GL III 193.2ostendimus . figurae quoque aliae pro aliis solent ab auctoribus poni ,
GL III 193.3ut Virgilius in I Aeneidis :
GL III 193.4« totumque a sedibus imis /
GL III 193.5una eurusque notusque ruunt »,
GL III 193.6pro eruunt , simplex pro composito . similes inuenis uariationes
GL III 193.7constructionis per omnia ceteris quoque dictionibus accidentia .
GL III 193.8aliae quoque pro aliis partibus uel dictionibus ponuntur , ut nomen
GL III 193.9pro aduerbio , ut
GL III 193.10« sublime uolas »
GL III 193.11et
GL III 193.12« sole recens orto »,
GL III 193.13et contra aduerbium pro nomine , ut
GL III 193.14« genus unde Latinum »,
GL III 193.15pro ex quo . et Cicero pro Deiotaro : « en crimen , en causa ,
GL III 193.16cur regem fugitiuus , dominum seruus accuset », cur propter
GL III 193.17quae , et iuste pro uere uel uere pro iuste et satis pro sufficiens .
GL III 193.18Euripides * Sophocles Αἴαντι ·« δίκαιος γόνος » pro
GL III 193.19ἀληθής . Lucanus in I :
GL III 193.20« tu satis ad uires Romana in carmina dandas ».
GL III 193.21idem in VII :
GL III 193.22« quique necesse / putat »,
GL III 193.23pro necessarium . Homerus ἐν Γ :
GL III 193.24« αὐτὴ δ ᾽ αὖθ ᾽ Ἑλένην καλέουσ ᾽ ἴε · τὴν δ ᾽ ἐκίχανε /
GL III 193.25πύργῳ ἐφ ᾽ ὑψηλῷ , περὶ δὲ Τρωαὶ ἅλις ἦσαν »,
GL III 194.1ἅλις dixit , quod est satis , pro multae . Virgilius in I Aeneidis :
GL III 194.2« multum ille et terris iactatus et alto /
GL III 194.3ui superum »,
GL III 194.4nomen pro aduerbio .
GL III 194.5praepositiones est quando abundant , est quando deficiunt , est quando
GL III 194.6aliae pro aliis ponuntur , tam apud Graecos quam apud nos .
GL III 194.7abundant , ut Isocrates Aeginetico : « ἐν αὐτοῖς γὰρ τούτοις
GL III 194.8ἔτι σαφέστερον καὶ μᾶλλον ἐνεπεδειξάμην τὴν εὔνοιαν ». nostri
GL III 194.9quoque frequenter hac utuntur abundantia praepositionis . Terentius in
GL III 194.10Andria :
GL III 194.11« accedo ad pedisequas ».
GL III 194.12idem in eunucho :
GL III 194.13« numquam accedo ad te , quin † doctior abeam ».
GL III 194.14in eadem :
GL III 194.15« edicit , ne uir quisquam ad eam adeat ».
GL III 194.16idem in Andria :
GL III 194.17« adeon ad eum ?».
GL III 194.18in eadem :
GL III 194.19« ad te aduenio ».
GL III 194.20Ἰσοκράτης πανηγυρικῷ ·« ἀπεστερημένους δὲ τοῦ στρατηγοῦ ,
GL III 194.21μεθ ᾽ οὗ συνηκολούθησαν ». Ἀριστομένης βοηθοῖς ·
GL III 194.22« εὖ γάρ , εὖ /
GL III 194.23πράττειν σε βούλομαι ᾽ γώ :: πῶς λέγεις ; :: ὅπως /
GL III 194.24μετ ᾽ ἐμοῦ ξυνέσῃ ».
GL III 195.1Κρατῖνος ἐν Νεμέσει ·
GL III 195.2« μεθυστέρῳ χρόνῳ ».
GL III 195.3Virgilius in V :
GL III 195.4« spatio post deinde relicto /
GL III 195.5tertius Euryalus ».
GL III 195.6Isocrates πρὸς Νικοκλέα · « φίλους κτῶ , μὴ πάντας τοὺς
GL III 195.7βουλομένους , ἀλλὰ τοὺς τῆς σῆς φύσεως ἀξίους ὄντας , μηδνὲ μεθ ᾽
GL III 195.8ὧν ἥδιστα συνδιατρίψεις , ἀλλὰ μεθ ᾽ ὧν ἄριστα τὴν
GL III 195.9πολιτείαν διοικήσεις ». Ὑπερείδης ἐν τῷ περὶ τοῦ ταρίχους « μετὰ
GL III 195.10ταῦτα ὕστερον ἦλθον ἀναθησόμενοι τὸ τάριχος ». Virgilius
GL III 195.11in VIII :
GL III 195.12« post hinc ad naues graditur sociosque reuisit ».
GL III 195.13praepositiones deficiunt , ut Virgilius in VIIII :
GL III 195.14« euolat infelix et femineo ululatu , /
GL III 195.15scissa comam , muros amens atque agmina cursu /
GL III 195.16prima petit »,
GL III 195.17deest cum : cum ululatu . Homerus :
GL III 195.18« αὐτῇ κεν γαίῃ ἐρύσαιμ ᾽ αὐτῇ κε θαλάσσῃ »,
GL III 195.19deest σύν σὺν αὐτῇ γῇ . Virgilius in V :
GL III 195.20« his magnum Alciden contra stetit , his ego suetus »,
GL III 195.21deest cum .
GL III 195.22aliae pro aliis ponuntur , ut Virgilius in I Aeneidis :
GL III 196.1« multa super Priamo rogitans , super Hectore multa »,
GL III 196.2super Priamo pro de Priamo . idem in I georgicon :
GL III 196.3« sub lucem densa inter nubila sese ».
GL III 196.4idem in III georgicon :
GL III 196.5« sub lucem exportant calathis »,
GL III 196.6pro ante lucem .
GL III 196.7coniunctiones quoque tam apud nos quam apud illos modo
GL III 196.8abundant , modo deficiunt , modo aliae pro aliis accipiuntur .
GL III 196.9abundant , ut :
GL III 196.10« multa quoque et bello passus , dum conderet urbem ».
GL III 196.11Horatius in epodo :
GL III 196.12« at o deorum quicquid in caelo regit /
GL III 196.13terras et humanum genus ».
GL III 196.14deficiunt , ut Virgilius in IIII Aeneidis :
GL III 196.15« ferte citi flammas , date tela , impellite remos ».
GL III 196.16aliae pro aliis accipiuntur , ut Virgilius in II Aeneidis :
GL III 196.17« aut pelago Danaum insidias suspectaque dona /
GL III 196.18praecipitare iubent subiectisque urere flammis »,
GL III 196.19pro subiectisue . Euripides * Sophocles :
GL III 196.20« ὦ θεοὶ πατρῷοι , συγγένεσθέ γ ᾽ ἀλλὰ νῦν »,
GL III 196.21at dixit pro saltem [ et nostri . Terentius in eunucho :
GL III 196.22« si nequeas † paulo , at quanti queas »].
GL III 196.23aduerbiorum uero quaedam sunt , quae cum supra dictis omnibus
GL III 197.1accidentibus , id est diuersis numeris et generibus et casibus et temporibus
GL III 197.2et personis , indifferenter ponuntur , ut non bonus uir , non bona mulier ,
GL III 197.3non bonum mancipium offendit me ; non boni uiri , non bonae mulieris ,
GL III 197.4non boni mancipii est uituperare innocentem ; non ego , non tu , non ille
GL III 197.5non facio , non facis , non facit . similiter bene , male , recte , praue
GL III 197.6possunt supra dictis omnibus apte adiungi . sunt autem alia aduerbia , quae
GL III 197.7non possunt omnibus copulari , ut o , quando est uocatiuum ( ut Virgilius
GL III 197.8in I Aeneidis :
GL III 197.9« o regina , nouam cui condere Iuppiter urbem »),
GL III 197.10et heus ( idem in eodem :
GL III 197.11« heus , iuuenes , monstrate , mearum /
GL III 197.12uidistis si quam hic errantem forte sororum »)
GL III 197.13alii casui non adiuguntur nisi uocatiuo , alia uero soli accusatiuo , ut pone
GL III 197.14tribunal uel pone domum , ultra fines , quaedam ablatiuo , ut coram
GL III 197.15iudicibus , quod etiam in praepositionibus uidemus fieri .
GL III 197.16proprie autem illae sunt praepositiones accipiendae , quae sine
GL III 197.17casualibus proferri non possunt separatae , ut in illum , per illum , pro illo ,
GL III 197.18sub illo , de illo , ab illo , ex illo . nam pone et coram possunt etiam sine
GL III 197.19casualibus proferri , quia aduerbia sunt , ut Virgilius in II Aeneidos :
GL III 197.20« pone subit coniunx , ferimur per opaca locorum ».
GL III 197.21idem in primo Aeneidos :
GL III 197.22« coram , quem quaeritis , adsum /
GL III 197.23Troïus Aeneas ».
GL III 197.24sunt aduerbia , quae diuersis personis non conueniunt ( ut heia :
GL III 197.25Virgilius in IIII Aeneidis :
GL III 197.26« heia , age , rumpe moras , uarium et mutabile semper /
GL III 197.27femina »),
GL III 197.28ad secundam dicuntur enim solam ; sunt aduerbia , quae proprie diuersis
GL III 198.1temporibus adiungi non possunt : ut heri feci , nunc facio , cras faciam ;
GL III 198.2sunt alia , quae singulis modis sociantur per omnes personas et numeros
GL III 198.3et tempora , ut utinam optatiuis . sed haec de aduerbio in loco latius
GL III 198.4tractabuntur .
GL III 198.5coniunctio quoque communiter cum omnibus supra dictis
GL III 198.6inuenitur , id est generibus , casibus , numeris , temporibus , personis , ut uir et
GL III 198.7mulier , uirorum et mulierum ; doceo et docui et docebo ego et tu et ille ;
GL III 198.8si facio et si faciam , si facerem et si faciebam , si fecerim et si feci , si
GL III 198.9fecissem et si feceram , si fecero et si faciam .
GL III 198.10sed ad pronominis ordinandi tractationem redeamus . sciendum , quod
GL III 198.11coniugata pronomina , quae σύζυγα Aristarchus uocat , trium
GL III 198.12personarum primitiua seu deriuatiua inuicem pro se poni per confusionem
GL III 198.13personarum ideo nec figurate possunt , quomodo nec uerba , quia tres solas uoces
GL III 198.14in tribus personis habent mei , tui , sui ; mihi , tibi , sibi ; me , te ,
GL III 198.15se ; a me , a te , a se , quomodo nec pluralia eorum nos , uos ; nostrum
GL III 198.16uel nostri , uestrum uel uestri ; nobis uobis ; nos uos , nec deriuatiua
GL III 198.17meus , tuus , suus , noster , uester . ipse autem et ille et hic et iste
GL III 198.18et is figurate et pro prima et pro secunda solent accipi , quippe cum non
GL III 198.19habeant sibi coniugatas primas et secundas , quibus impediantur pro illis
GL III 198.20accipi . quod autem sui proprie coniugatum est primae et secundae
GL III 198.21personae , ipsa declinatio consimilis illi cum eis ostendit : mei , tui , sui ;
GL III 198.22mihi , tibi , sibi ; me , te , se ; a me , a te , a se . itaque ea tria
GL III 198.23pronomina suas defendentia proprias personas ad iura suae significationis non
GL III 198.24admittunt sibi coniugatas uoces , idque comprobatur etiam ex deriuatiuis
GL III 198.25eorum : meus enim , tuus , suus , quia sibi sunt coniugata similitudine
GL III 198.26declinationis et maxime quod singulae sunt in unaquaque persona eorum
GL III 198.27uoces quomodo etiam in uerbis , pro sese poni inuicem uel sibi coniungi
GL III 198.28in una eademque persona possessorum non possunt . nemo enim dicit ego
GL III 198.29tu nec sui mei nec tuus meus nec suus meus nec nostras uestras
GL III 198.30nisi addita coniunctione dicam seruus tuus et meus est , ciuis nostras et
GL III 198.31uestras , in quo tamen possessio quidem communis significatur ,
GL III 199.1possessorum uero personae diuersae . potest tamen et sine coniunctione dici mea
GL III 199.2res tua est , animus meus tuus est , in quo tamen diuersas intellego
GL III 199.3personas possessorum . ille autem ego et tu ipse et hic ego et iste
GL III 199.4ego et omnia tertiae personae pronomina exceptis sui et eius deriuatiuo
GL III 199.5suus licet et primae et secundae figurate uni eidemque coniungere
GL III 199.6personae ; in uerbis uero , quia una est sola uox tertiae personae , cum
GL III 199.7secunda uel prima in una eademque persona accipi non potest , nemo enim
GL III 199.8dicit facio tu uel ille uel facis ego uel ille uel facit ego uel tu ,
GL III 199.9singulis enim uerba uocibus singulas significantia personas eas extra se
GL III 199.10aliis accommodare personas non patiuntur .
GL III 199.11et quid mirum in personarum discretione coniugatarum hoc fieri , cum
GL III 199.12liceat etiam ex contrario ex indiscretis generibus uel numeris uel casibus
GL III 199.13uel temporibus hoc manifesto intellegere , quippe cum ipsa confusione
GL III 199.14licentia datur in diuersis ea significationibus accipere . nam mihi , tibi , sibi ;
GL III 199.15me , te , se cum non discernant genera , licet quibuscumque placet
GL III 199.16generibus ea coniungere , ut me ipsum et me ipsam ; te ipsum et te ipsam .
GL III 199.17clari , clarae non secernit numerum : licet ergo et singularibus et
GL III 199.18pluralibus ea sociare .
GL III 199.19senatus , currus , uultus , facies , res , spes similiter diuersorum sunt
GL III 199.20casuum communia : licet ergo quibuslibet eorum aptissime ea copulare .
GL III 199.21omnia uerba praeteriti perfecti subiunctiua et futuri easdem uoces habent
GL III 199.22absque prima persona : nihil igitur prohibet in utrouis tempore ea accipere .
GL III 199.23participia praesentis temporis et infinita eadem etiam praeteriti imperfecti
GL III 199.24sunt : licet igitur utrobique ea proferre , ut scribens hodie proficio et
GL III 199.25scribens heri proficiebam , et scribere uolo hodie et scribere uolebam
GL III 199.26heri . sciendum tamen , quod licet etiam praeteritis perfectis et
GL III 199.27plusquamperfectis participia uel infinita supra dicta sensum praeteriti imperfecti
GL III 200.1significantia coniungere , ut scribens profeci uel profeceram , id est cum
GL III 200.2in scribendo eram , profeci uel profeceram ; scribere uolui uel
GL III 200.3uolueram , id est incipere scriptionem uolui uel uolueram . scimus enim ,
GL III 200.4quod praeteritum imperfectum inceptionem quidem rei significat , nondum
GL III 200.5tamen perfectionem , idque usus auctorum comprobant . communia uerba
GL III 200.6tam actiuam quam passiuam constructionem concipiunt , ex qua discernitur
GL III 200.7uarietas significationis : criminor te et a te , hortor te et a te . amet ,
GL III 200.8doceat , legat , audiat sunt imperatiui praesentis , sunt optatiui futuri et
GL III 200.9subiunctiui praesentis , nec aliter possunt eorum significari uarietates nisi
GL III 200.10per constructionem eis accidentium aduerbiorum uel temporum , ut
GL III 200.11imperantes quidem sine aduerbio dicimus amet , doceat , legat , audiat ,
GL III 200.12optantes uero cum aduerbio utinam amet , doceat , legat , audiat , subiungentes
GL III 200.13quoque cum amet , doceat , legat , audiat . amato , doceto , legito , audito
GL III 200.14et secundae sunt et tertiae personae : additione igitur pronominum
GL III 200.15discernuntur : amato tu , amato ille .
GL III 200.16in omnibus igitur huiuscemodi dictionibus , quae diuersas habent
GL III 200.17significationes , constructio maxime ad eas explanandas est necessaria , sicut
GL III 200.18etiam in nominibus , in quibus similes inueniuntur uoce , diuersi casus uel
GL III 200.19genera uel numeri : ut poetae genetiuus et datiuus singularis huius
GL III 200.20poetae et huic poetae et nominatiuus et uocatiuus pluralis hi poetae et
GL III 200.21o poetae . similiter docti genetiuus singularis huius docti et
GL III 200.22nominatiuus et uocatiuus plurales hi docti et o docti . similiter caedes , res ,
GL III 200.23facies nominatiui singulares et uocatiui haec facies et o facies , haec
GL III 200.24caedes et o caedes , haec res et o res , plurales uero et nominatiui
GL III 200.25et accusatiui et uocatiui hae facies , has facies et o facies .
GL III 200.26multa quoque etiam in aliis partibus inuenies similia nec aliter ea
GL III 200.27discernes nisi ex consequentia ordinationis , id est casus casibus et genera
GL III 200.28generibus et numeros numeris et personas personis et tempora
GL III 201.1temporibus , congrue disponendo . non igitur , si quid simile est uoce , hoc eisdem
GL III 201.2necesse est omni modo accidentibus coniungi , sed ad intellectum referri ,
GL III 201.3utputa omnis datiuus et ablatiuus pluralis mobilium nominum uel
GL III 201.4pronominum uel participiorum similis est per tria genera , ut bonis , illis ,
GL III 201.5accusatis . et tamen cum de maribus loquimur , masculinis ea coniungimus , cum
GL III 201.6de contrario sexu , femininis , cum extra utriusque significationem ,
GL III 201.7neutris , ut bonis uiris loquor et bonis mulieribus et bonis mancipiis ,
GL III 201.8et accusatis uiris , accusatis mulieribus , accusatis mancipiis . sic et
GL III 201.9similia , quae confusionem significationis per ordinationis iuncturam et
GL III 201.10accidentium discutiunt .
GL III 201.11omnis enim constructio , quam Graeci σύνταξιν uocant , ad
GL III 201.12intellectum uocis est reddenda . itaque per diuersas figuras uariare solent
GL III 201.13auctores in constructione accidentia , de quibus iam supra docuimus , quae ,
GL III 201.14quamuis quantum ad ipsas dictiones incongrue disposita esse uideantur ,
GL III 201.15tamen ratione sensus rectissime ordinata esse iudicantur , utputa prima
GL III 201.16persona et tertia in unam figurate coeunt , ut Virgilius :
GL III 201.17« ille ego , qui quondam gracili modulatus auena /
GL III 201.18carmen »,
GL III 201.19est enim intellectus ego Virgilius ille , qui quondam scripsi bucolica et
GL III 201.20georgica . diuersi quoque numeri hoc modo figurati reperiuntur , ut
GL III 201.21Virgilius in I Aeneidis :
GL III 201.22« pars in frusta secant ueribusque trementia figunt »
GL III 201.23plurale singulari non ad dictionem , sed ad sensum retulit , quia pars
GL III 201.24Troianorum multi intelleguntur ; et per diuersa genera :
GL III 201.25« qualis eram , cum primam aciem Praeneste sub ipsa »,
GL III 201.26Virgilius in VIII . quamuis enim Praeneste neutrum sit , sed quia
GL III 201.27urbs intellegitur , ad id quod intellegitur quam ad uocem nominis
GL III 201.28reddidit dicens sub ipsa . similiter per omnia accidentia omnium partium
GL III 202.1orationis frequenter inuenimus huiuscemodi figuras : et casus pro
GL III 202.2casibus , ut :
GL III 202.3« corniger Hesperidum fluuius regnator aquarum »
GL III 202.4Virgiliius in VIII fluuius pro fluuie et :
GL III 202.5« tu mihi quodcumque hoc regni , tu sceptra Iouemque /
GL III 202.6concilias »,
GL III 202.7regni pro regnum . de quibus sufficienter in superioribus diximus .
GL III 202.8de tu quoque quidam dubitauerunt , nominatiuus sit tantum an
GL III 202.9uocatiuus : sed uterque in eo esse ostenditur , quomodo et in omnibus fere
GL III 202.10Latinis nominibus in us terminatibus secundae declinationis . et quondam
GL III 202.11Trypho , quod Apollonius arguit , uocatiuum eum solum putauit ,
GL III 202.12deceptus a nominum uocatiuis , qui coniunguntur secundae personae
GL III 202.13uerborum , quod dicimus tu legis et discipule legis , sed et cum prima et
GL III 202.14tertia uerbi persona coniungitur bene uocatiuus , qui suus est secundae ,
GL III 202.15nec tamen ideo dicimus , primam uel tertiam uocatiuos habere nec
GL III 202.16secundae uocatiuum non esse , ut lego discipule et legit discipule . necesse
GL III 202.17est illos maxime casus habeant pronomina , quibus deficiunt in utraque
GL III 202.18persona nomina , et maxime nominatiuum . uocatiuo enim pronomina non
GL III 202.19egent , qui nec demonstrationem nec relationem , quibus funguntur
GL III 202.20pronomina , possidet , sed solam conuersionem , id est ἀποστροφήν , sed hoc
GL III 202.21ipso , quia uel nutu uel uocis directione non solum ad eos , quos uidemus ,
GL III 202.22sed etiam ad illos , ad quos uox nostra potest peruenire etiam absentes ,
GL III 202.23uocare solemus uel ignorantes propria eorum nomina uel confuse hoc
GL III 202.24utentes etiam ad multos , ut unus ex eis respondeat , ut ad seruos tu
GL III 202.25dicimus .
GL III 202.26illud quoque sciendum , quod suum est pronominis in prima et
GL III 203.1secunda persona habere nominatiuum , uocatiuum uero non solum pronomina ,
GL III 203.2sed etiam nomina et participia habent , qui casus proprius est secundae
GL III 203.3personae , ut scribe Virgili et scribis Virgili . sed quod etiam
GL III 203.4nominatiui omnium casualium secundis uerborum est quando coniunguntur
GL III 203.5personis , ostendunt substantiua uerba et uocatiua , quae nisi nominatiuis non
GL III 203.6sociantur , ut ego grammaticus sum , tu orator es , ille philosophus est ;
GL III 203.7ego Priscianus nominor , tu Apollonius uocaris , ille Virgilius nuncupatur .
GL III 203.8Virgilius in I Aeneidis :
GL III 203.9« tune ille Aeneas , quem Dardanio Anchisae /
GL III 203.10alma Venus Phrygii genuit Simoentis ad undam ?».
GL III 203.11ergo sine dubio haec constructio ostendit hic nominatiuum esse .
GL III 203.12praeterea hoc approbatur , cum distinctiue ipse qui est nominatiuus trium
GL III 203.13personarum nominatiuis necessario coniungitur , ut ipse ego facio
GL III 203.14( Virgilius in V :
GL III 203.15« ipse ego paulisper pro te tua munera inibo »),
GL III 203.16tu ipse facis ( idem in eodem :
GL III 203.17« ipsa egomet dudum Beroen digressa reliqui ».
GL III 203.18Virgilius in bucolico :
GL III 203.19« uerum id quod multo tute ipse fatebere maius ».
GL III 203.20Cicero in III Verrinarum : « tu ipse ex edicto Siculo hoc
GL III 203.21sustulisti »), ille ipse facit . cum igitur nomina primae et secundae
GL III 203.22personae nominatiuos non habeant nec ceteros obliquos , uocatiuum tamen
GL III 203.23habeant pleraque , loco deficientium , ut paulo ante ostendimus , funguntur
GL III 203.24pronomina . relatio quoque cum ad ceteros fiat casus , ad uocatiuum non
GL III 203.25fit , ut ego lego , qui scripsi , tu legis , qui scripsisti , ille legit , qui
GL III 203.26scripsit ; meus est seruus , cuius aere emptus est , uocatiuus autem ideo in
GL III 203.27relatiuis esse non potest , quia antecedentem cognitionem significare non
GL III 203.28potest . similiter quando diuersae uno sociantur uerbo personae , necesse est
GL III 204.1nominatiuos coniungi : ego et tu et ille docemus ; nemo enim dicit ego
GL III 204.2et grammatice et ille docemus , nisi si attentionis causa ponens
GL III 204.3nominatiuum pronominis adiungam ei uocatiuum nominis , ut ego et tu ,
GL III 204.4grammatice , et ille docemus .
GL III 204.5et nomina quidem quamuis tertiae sint personae , tamen habent
GL III 204.6pleraque , ut diximus , uocatiuum . nec mirum , cum uerbis quoque uocatiuis ,
GL III 204.7quomodo et substantiuis coniuncta , possunt tam primae quam secundae
GL III 204.8esse personae . quomodo ergo , si dicam Virgilius uocaris , a tertia in
GL III 204.9secundam transfero nomen persona , sic uocando eundem intellectu ipso
GL III 204.10uocandi facio secundam personam o Virgili , id est te uoco Virgili .
GL III 204.11excipiuntur infinita nomina uel interrogatiua uel relatiua uel redditiua uel
GL III 204.12distributiua , quae , quia incertae sunt personae uel diuersae , uocatiuum
GL III 204.13habere non possunt , ut quis , qui ; qualis , talis ; quantus , tantus ; quot , tot ;
GL III 204.14uterque , alter ; singuli , bini , terni et similia . ad huiuscemodi enim
GL III 204.15nomina uocatio fieri non potest , quamuis licet etiam ad secundam ea
GL III 204.16coniungere personam , sed per nominatiuos , ut qui estis ? quales estis ? uterque
GL III 204.17Scipiones uocamini , singuli ueniatis ad me , terni prandete apud me .
GL III 204.18Virgilius in I :
GL III 204.19« sed uos qui tandem , quibus aut uenistis ab oris ?».
GL III 204.20pronomina uero primae uel tertiae personae minime possunt habere
GL III 204.21uocatiuum nisi possessiua primae , quando coniunguntur uel diriguntur ad
GL III 204.22secundam personam , quippe cum possit aliquis ad suam loqui
GL III 204.23possessionem , id est ad filium uel ad seruum uel ad matrem uel ad uxorem et
GL III 204.24dicere o mi , o mea , o meum ; o noster , nostra , nostrum . et est
GL III 204.25proprium possessiuorum pronominum , duas significare personas , ipsam quidem ,
GL III 204.26quae possidet , per genetiuum ubique , eam uero , quae possidetur , per
GL III 204.27omnes casus . itaque secundae personae possessiuum , cum in genetiuo sit
GL III 204.28ipse possessor intellegendus , ad quem dirigitur sermo , uocatiuum quoque
GL III 205.1habere non potest , nisi figurate uelimus dicere , tue et non aliene , id est
GL III 205.2tui potestatem habens , quomodo ego meus sum . Euripides :
GL III 205.3« ἐγὼ δ ᾽ ἐμός εἰμι ».
GL III 205.4sed quamuis non careat ratione , tamen in usu non est , quomodo nec sue
GL III 205.5illius nate , ut proprie illius nate . cum igitur in omnibus
GL III 205.6possessiuis tam possessor quam possessio intellegatur nec alii possint casus
GL III 205.7quantum ad possessores nisi genetiui intellegi , non possunt habere
GL III 205.8uocatiuos nisi per ipsas possessiones , cum in secunda esse intellegantur eae
GL III 205.9persona . nec prima tamen primam nec secunda secundam potest
GL III 205.10possidere , nisi , sicut ostendimus , figurate dicat aliquis ego sum meus dominus
GL III 205.11et seruus , tu es tuus et doctor et discipulus , ut Persius :
GL III 205.12« uindicta postquam meus a praetore recessi ».
GL III 205.13tertia uero tertiam potest possidere , quia multae et diuersae possunt esse
GL III 205.14tertiae . uocatiuum tamen aliud pronomen in usu non habet nisi
GL III 205.15primitiuum secundae personae et possessiuum primae , quando ad id sermo
GL III 205.16dirigitur , id est quando secundae sociatur personae ; licet enim naturaliter ad
GL III 205.17suam loqui possessionem . tertia uero possessiua , etsi naturam habeat , ut
GL III 205.18per uocatiuum dici possit , ut praedictum est ( possumus enim etiam ad
GL III 205.19alienam possessionem dirigere sermonem , ut :
GL III 205.20« o genitor noster Saturnie maxime diuum »,
GL III 205.21et Euandrie fili uel Telamonie Aiax ) itaque quamuis quantum ad ipsam
GL III 205.22rerum naturam recte uideatur posse dici o sue fili Euandri et o sua
GL III 205.23uxor Euandri , ut si dicam Euandrie fili et Euandria uxor , cum in hoc
GL III 205.24duae tertiae intellegantur personae possessoris et possessionis : usus tamen
GL III 205.25deficit , quomodo etiam apud Graecos teste Apollonio σφέτερε , cum
GL III 205.26rationabiliter possit dici , in usu tamen non inuenitur . de hoc enim ἐν τῷ
GL III 206.1περὶ συντάξεως tertio clarius tractat . secundae autem personae , ut
GL III 206.2supra dictum est , deriuatiuum ideo non potest habere uocatiuum , quia
GL III 206.3necesse est genetiuum primitiui in eo intellegi in possessore ipso , ad quem
GL III 206.4loquimur , et uocatiuum in possessione , sed possessio secundae personae
GL III 206.5necessario uel ad primam uel ad tertiam personam refertur , quae
GL III 206.6naturaliter carent uocatiuo : tuus filius sum uel tuus filius est ille . et
GL III 206.7quamuis figurate , ut supra dictum est , dicam tu ipse tuus es et dominus et
GL III 206.8seruus , tamen uocatiuum non inuenies nec figurate in hoc pronomine
GL III 206.9prolatum , ut eundem et possessorem et possessionem in una eademque
GL III 206.10persona uideatur aliquis affari dicendo tue , quomodo apud Graecos σὲ
GL III 206.11ἀπὸ τοῦ σός , teste eodem Apollonio . quemadmodum igitur nomina
GL III 206.12tertiae sunt personae , sic etiam possessiua pronomina , quamuis quantum
GL III 206.13ad personas possidentium finita sint et primae et secundae et tertiae ,
GL III 206.14tamen quantum ad possessiones ipsas tertiae sunt personae , nisi
GL III 206.15substantiuis uel uocatiuis adiungantur uerbis , sicut et nomina : meus es filius ,
GL III 206.16meus uocatur seruus ; tuus nominor parens , tuus est pater ; suus illius sum
GL III 206.17filius , suus illius es filius , suus illius est filius .
GL III 206.18pronomen ipse tribus aptissime , ut supra diximus , coniungitur
GL III 206.19personis . itaque Apollonius ἐπιταγματικόν hoc uocat , id est
GL III 206.20appositiuum , quod aliis pronominibus apponitur , ut ipse ego uel ego ipse ,
GL III 206.21tu ipse , ille ipse . et quamuis inueniantur etiam alia pronomina figurate
GL III 206.22sic coniuncta per diuersas personas , ut ego ille , tu ille , hic ille ( ut
GL III 206.23Virgilius :
GL III 206.24« ille ego , qui quondam gracili modulatus auena /
GL III 206.25carmen ».
GL III 206.26idem in I Aeneidis :
GL III 206.27« tune ille Aeneas , quem Dardanio Anchisae ».
GL III 206.28Terentius in Andria :
GL III 206.29« hic est ille , ne te credas Dauum ludere »),
GL III 207.1non tamen , quomodo ipse sine alio pronomine possunt primae et
GL III 207.2secundae personae uerbis adiungi , ut ipse facio , ipse facis . Virgilius in II :
GL III 207.3« quaeque ipse miserrima uidi ».
GL III 207.4idem in bucolicon :
GL III 207.5« cum faciam uitulam pro frugibus , ipse uenito ».
GL III 207.6alias autem uoces tertiae pronominum personae per se sic uerbis primae
GL III 207.7et secundae personae non possumus copulare . nemo enim dicit ille
GL III 207.8facio et ille facis , nisi addas et pronomina primam et secundam
GL III 207.9demonstrantia personam , ut Cicero inuectiuarum II : « hic ego uehemens
GL III 207.10ille consul , qui uerbo ciues in exilium eicio , quaesiui a
GL III 207.11Catilina ». sed ille ego uel ille tu cum dicimus , relationem significamus
GL III 207.12antecedentis cognitionis , ipse ego uero discretionem , id est ipse ego per
GL III 207.13me et non alius .
GL III 207.14hoc autem appositiuum pronomen , id est ipse , quamuis et imperatiuo
GL III 207.15societur ( dicimus enim ipse facis et ipse fac ), non habet tamen
GL III 207.16uocatiuum . nullum enim pronomen potest habere uocatiuum , ut diximus , nisi
GL III 207.17primitiuum secundae personae , ad quod dirigitur sermo , et deriuatiuum
GL III 207.18primae , quando coniungitur primitiuo secundae uel uoce uel intellectu , ut
GL III 207.19« o mea tu » et « o noster Chremes ». praeterea uocatiuus substantiuo uel
GL III 207.20uocatiuo uerbo per se non coniungitur , sed nominatiuus . nemo enim dicit
GL III 207.21docte es , clare uocaris , Virgili diceris , sed doctus es , clarus uocaris ,
GL III 207.22Virgilius diceris . ipse ergo nisi nominatiui uice nominis fungi non
GL III 207.23potest . nihil autem mirum secundae personae nominatiuo imperatiuum
GL III 207.24adiungi , cum et tertiae personae , quae prorsus uocatiuum non habet ,
GL III 207.25adiungantur imperatiua , ut faciat et facito ille , faciant et faciunto illi .
GL III 207.26illud quoque sciendum , quod uocatiuis frequenter utimur sine uerbis
GL III 207.27secundae personae , ut miror te Virgili , intellego te Homere , nominatiuos uero
GL III 207.28nisi per ellipsin numquam sine uerbis proferimus eiusdem personae , ut
GL III 207.29bonus es , Apollonius nominaris .
GL III 207.30omnia autem pronomina , quae uocari possunt , similem habent
GL III 207.31nominatiuo uocatiuum excepto mi pro mee . nec mirum , cum etiam
GL III 208.1nomina pleraque apud Latinos , ut diximus , eosdem habent nominatiuos et
GL III 208.2uocatiuos . Atticis quoque mos est nominatiuos pro uocatiuis proferre .
GL III 208.3Homerus :
GL III 208.4« ἠέλιός θ ᾽ ὃς πάντ ᾽ ἐφορᾷς καὶ πάντ ᾽ ἐπακούεις ».
GL III 208.5quem secutus Virgilius in VIII :
GL III 208.6« corniger Hesperidum fluuius regnator aquarum »
GL III 208.7fluuius pro fluuie dixit , et Lucanus in II :
GL III 208.8« degener o populus , uix saecula longa decorum /
GL III 208.9sic meruisse uiris »,
GL III 208.10pro popule . Macedones autem et Thessali e contrario uocatiuos
GL III 208.11solebant pro nominatiuis proferre . Homerus :
GL III 208.12« αὐτὰρ ὃ αὖτε Θύεστ ᾽ Ἀγαμέμνονι δῶκε φορῆναι ».
GL III 208.13hic uocatiuus est pro nominatiuo : Θύεστα dixit pro Θυέστης . unde
GL III 208.14Romani frequentissime huiuscemodi nomina , et maxime appellatiua per
GL III 208.15uocatiuum Graecum etiam pro nominatiuo suo proferunt : sophista ,
GL III 208.16citharista , poeta , Scytha , Sarmata , Sosia . Persius tamen indubitanter
GL III 208.17uocatiuum pro nominatiuo posuit :
GL III 208.18« censoremue tuum uel quod trabeate salutas ?»
GL III 208.19trabeate pro trabeatus . et Horatius :
GL III 208.20« macte /
GL III 208.21uirtute esto »
GL III 208.22pro mactus uirtute .
← previous next →  
Loading image viewer…